A B C D E F G H I J K L M N O P R S T U W Z Ż
AERACJA GLEBY – zabieg prowadzący do mieszania się i wymiany powietrza glebowego z powietrzem atmosferycznym (nadglebowym). Jest zabiegiem agrotechnicznym albo zabiegiem polegającym na wbudowaniu w strefę korzeniową drzewa systemu rur lub materiałów drenarskich ułatwiających wymianę powietrza.
AGREGAT PRĄDOTWÓRCZY – zespół silnika spalinowego z prądnicą, używany w chirurgii drzew do zasilania narzędzi elektrycznych.
AKLIMATYZACJA – przystosowywanie się organizmów do zmiany warunków klimatycznych.
ALEJA – droga biegnąca między równoległymi rzędami drzew (jedno- lub wielorzędowa).
AMORTYZATOR – podkładka z materiału elastycznego (lub sprężynującego) montowana w celu ochrony tkanek drzewa przed uciskiem i uszkodzeniem w kontakcie z podporą, łagodząca też skutki działania wiązań elastycznych.
ANALIZA PNIA – badanie sekcyjne -> przyrostu pnia na całej jego długości w celu uzyskania wiedzy o oddziaływaniu w czasie różnych czynników wpływających na stan drzewa (np. susza lub nadmiar wody, niskie lub wysokie temperatury, obecność chorób i szkodników, zmiany w glebie itp.).
ANATOMIA – nauka o wewnętrznej budowie organizmów.
ANEMOCHORIA – rozsiewanie przez wiatr. Porównaj -> zoochoria.
ARBOR – drzewo (z łac. arbor).
ARBORETUM – powierzchnia z kolekcją drzew i krzewów (rodzimych i obcych) przeznaczona do prowadzenia badań z zakresu ekologii, aklimatyzacji i hodowli roślin drzewiastych (także jako -> park dendrologiczny).
ARBORYCYDY – środki chemiczne zabijające drzewa i krzewy.
ARBORYSTA – ogrodnik drzew.
ARBORYSTYKA – dział sztuki zawodowej zajmujący się praktyczną stroną uprawy drzew rosnących na terenach zurbanizowanych, poza lasami. W praktyce ogranicza się do cięć i wycinki drzew.
ASEKURACJA – zapewnienie bezpieczeństwa pracującemu na drzewie.
ASEKURACJA DOLNA – asekuracja pracującego na drzewie liną trzymaną przez współpracownika stojącego na ziemi (asekuracja na wędkę).
ASEKURACJA DYNAMICZNA – asekuracja na linie dynamicznej lub linie poluzowanej z poślizgiem w przyrządzie, amortyzującym szarpnięcie przy odpadnięciu. Asekuracja sportowa, nie stosowana w pracach na drzewach.
ASEKURACJA STATYCZNA – podstawowa technika asekuracji pracownika na drzewie, w której pracownik jest zawieszony na linie (pracuje z lin) lub chodząc po drzewie swoją linę roboczą stale reguluje tak, aby nie miała luzów.
ASYMILACJA – przyswajanie substancji organicznych pobieranych przez roślinę w celu budowy organizmu lub magazynowania substancji zapasowych. Porównaj -> dysymilacja.
ASYMILACJA – przyswajanie; pobieranie przez drzewo (rośliny) substancji z otaczającego środowiska, ich przetwarzanie i przyswajanie w celu zaspokojenia funkcji życiowych; potocznie terminem "asymilacja" nazywana jest asymilacja węgla przy wykorzystaniu energii słonecznej (fotosynteza). Porównaj -> dysymilacja.
ASYMILATY – produkty asymilacji.
ATEST – świadectwo zawierające pozytywne wyniki kontroli technicznej wyrobu; w chirurgii drzew – wyniki kontroli sprzętu bezpieczeństwa. Porównaj -> certyfikat, homologacja.
ATMOSFERA GLEBOWA – powietrze zawarte w przestworach glebowych.
BAKTERIE BRODAWKOWE – symbiotyczne bakterie żyjące w korzeniach włośnikowych gospodarza ułatwiające mu pobieranie azotu z gleby.
BAKTERIOCYDY -> pestycydy.
BAKTERIORYZA – współżycie bakterii glebowych z roślinami wyższymi (np. z roślinami motylkowymi, olszą, itp.).
BAKTERIOZA – choroba wywołana przez bakterie.
BARIERA FENOLOWA – tworzący się w postaci chemicznej bariery wokół zmian chorobowych naturalny system obronny, który ogranicza rozprzestrzenianie się chorób w organizmie drzewa. Obecnie preferowana jest nazwa -> CODIT.
BEZPIECZNE OBCIĄŻENIE ROBOCZE – Obciążenie robocze danego sprzętu lub elementu o wysokim współczynniku bezpieczeństwa w danych warunkach ( z reguły wynosi ono 10%). Zobacz także Dopuszczalne Obciążenie Robocze (DOR)
BHP – bezpieczeństwo i higiena pracy – termin określający hasłowo w szerokim zrozumieniu zasady zachowań oraz normy prawne dotyczące bezpieczeństwa pracy.
BICZOWANIE – uszkadzanie korony jednego drzewa przez giętkie gałęzie drugiego drzewa (biczownika).
BIEL – zewnętrzna strefa drewna przewodząca wodę wraz z solami mineralnymi, żywa strefa drewna. Porównaj -> twardziel.
BIEGŁY – ekspert, rzeczoznawca. W praktyce jest to ekspert powoływany przez sądy i organy dochodzeniowe lub ekspert zatrudniany przez organy kontroli.
BILANS ENERGETYCZNY – porównanie wielkości energii pobranej przez drzewo z wielkością energii wykorzystanej w trakcie różnych procesów, szczególnie podczas gojenia uszkodzeń i zwalczania czynników chorobotwórczych.
BINDAŻ – sklepiona aleja w formie korytarza utworzonego z rozpiętych gałęzi, charakterystyczna dla tzw. -> ogrodów geometrycznych.
BIOCENOZA – naturalny zespół żyjących i uzależnionych od siebie organizmów świata roślinnego i zwierzęcego w określonym -> siedlisku.
BIOMASA – masa związków organicznych wyprodukowana przez organizmy żywe (drobnoustroje, rośliny i zwierzęta).
BIOPREPARATY – preparaty biologiczne różnego przeznaczenia; stosowane są najczęściej do zwalczania -> patogenów, np. biopreparaty z wykorzystaniem antagonistycznych grzybów (np. z rodz. Phlebia, Trychoderma i innych) blokujących rozwój huby korzeniowej i opieńki albo biopreparaty z wykorzystaniem wirusów i bakterii do zwalczania szkodliwych owadów.
BLIŹNIAK – jedno z drzew rosnących tuż obok siebie i tworzących -> dwójkę (-> drzewo jezuickie).
BLOCZEK – niewielkich rozmiarów krążek linowy służący do opuszczania na linie usuwanych gałęzi i konarów oraz do współpracy z systemami służącymi do asekuracji.
BLOK – krążek linowy; maszyna prosta umożliwiająca dźwiganie lub przesuwanie ciężarów za pośrednictwem liny przechodzącej przez krążek. W chirurgii drzew do przesuwania pni, korzystnej zmiany kierunku pracującej liny itp.
BŁĄD W SZTUCE – diagnoza, technologia lub wykonanie robót sprzeczne z aktualnym poziomem wiedzy naukowej lub zawodowej.
BOA – system bezinwazyjnego wiązania elastycznego koron drzew narażonych na wyłamania, wykonany z bezrdzeniowej liny polipropylenowej o wytrzymałości na zerwanie 2 – 8 ton, zabezpieczonej przed rozwiązaniem się poprzez wsunięcie wolnych końców liny do środka wzdłuż osi liny pracującej. Nazwa BOA jest chroniona patentem i z powodu warunków wolnej konkurencji nie może być używana w SIWZ. Podobne wiązanie -> COBRA.
BON ITACJA SIEDLISKA – zdolność produkcyjna -> siedliska w odniesieniu do poszczególnych gatunków, tu drzew.
BOSKIET – zwarty masyw drzew i krzewów o geometrycznym zarysie, charakterystyczny dla -> ogrodów barokowych.
BREWKI – występujące u niektórych gatunków drzew na pniu u nasady gałęzi lub nad zarośniętym sękiem dwa ukośne pasma zmarszczonej kory.
BRODA – zawias wyłamany na czole ściętego pnia lub konara.
BRYŁA KORZENIOWA – związana korzeniami gleba, uformowana w takiej wielkości i takim kształcie, które umożliwiają transport rośliny. Zwykle wzmacniana dodatkowo poprzez owinięcie tkaniną, siatką, osznurowywana lub tworzona w cyklu produkcyjnym w ograniczających ją różnego typu specjalnych pojemnikach (kontenerach).
BUCHTA – 1. w chirurgii drzew lina zwinięta w krąg (po pracy) lub lina zwinięta w krąg, przewiązana i przygotowana do przechowania w pozycji wiszącej. 2. w łowiectwie teren zryty przez dziki poszukujące żeru.
BUCHTOWAĆ LINY – zwijać, porządkować liny.
CELULOZA – podstawowa substancja z której zbudowane są ścianki komórek drzewa. Patrz -> lignina.
CERTYFIKAT – 1. pisemne zaświadczenie o charakterze oficjalnym, potwierdzające stan, pochodzenie lub rejestrację. W chirurgii wydane przez producenta świadectwo, zawierające wyniki kontroli technicznej partii wyrobu (zwykle lin lub sprzętu bhp) przeznaczonego do sprzedaży; 2. potwierdzenie kwalifikacji zawodowych wydawane przez Polskie Towarzystwo Chirurgów Drzew dla wykonawców i inspektorów nadzoru.
CETYNA – obłamywane przez wiatr, wydrążone przez -> cetyńce pędy sosnowe.
CETYŃCE – rodzaj chrząszczy z rodziny korników; szkodniki sosny.
CEWKI – charakterystyczne dla gatunków iglastych martwe, zdrewniałe, o wydłużonym, ostro zakończonym kształcie komórki, pełniące funkcje mechaniczne oraz przewodzące wodę.
CHEMICZNE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY – uzależnione od właściwości chemicznych minerałów glebowych, związków organicznych, reakcji mikrobiologicznych, klimatu glebowego, roślinności i fauny glebowej właściwości, mające wpływ na zasobność pokarmową i żyzność gleby. Porównaj -> fizyczne właściwości gleby.
CHLOROFIL – zielony barwnik biorący udział w -> fotosyntezie. Pochłania energię słoneczną i po jej przetworzeniu dostarcza energii chemicznej niezbędnej do fotosyntezy.
CHLOROZA – objaw występującej z różnych przyczyn, powodującej zanik chlorofilu choroby; ma postać żółtawych lub białawych plam na liściach.
CHOMĄTKO -> kausza.
CHOROBA HOLENDERSKA WIĄZÓW -> grafioza, -> choroba naczyniowa.
CHOROBA ŁAŃCUCHOWA – chroniczny stan schorzenia drzewostanu, powodowany przez kolejne działanie związanych ze sobą przyczynowo czynników chorobotwórczych.
CHOROBA NACZYNIOWA – choroba roślin, polegająca na zaatakowaniu ich naczyń przez grzyby lub bakterie, doprowadzająca do zaniku krążenia soków, -> grafioza.
CHOROBY – niekorzystne zmiany procesów życiowych w organizmach drzew powodowane przez infekcje czynników chorobotwórczych pochodzenia organicznego (grzyby, bakteria, wirusy) lub powodowane przez szkodliwe dla drzew środowisko, np. zanieczyszczenia powietrza, gleby, niewłaściwe oświetlenie itp. Porównaj -> szkodniki.
CHIRURGIA DRZEW – operacyjne leczenie uszkodzeń drzew. Termin z początku XX w. spotykany w j. polskim; współcześnie przejęty z j. angielskiego ("tree surgery") i j. niemieckiego ("Baumchirurgie"), określający całokształt zabiegów leczenia drzew oraz niektórych zabiegów pielęgnacyjnych.
CHIRURG DRZEW – ogrodnik drzew stosujący zabiegi z zakresu chirurgii drzew. Termin wypierany przez nazwę -> arborysta, związaną z bardziej ekologiczną filozofią zawodu.
CIENIOLUBNY – określenie organizmu przystosowanego w swoisty sposób do życia w warunkach silnego ocienienia.
CIENIOZNOŚNY – określenie gatunku przystosowanego w swoisty sposób do życia - zwykle w młodym wieku - w warunkach ocienienia górnego.
CIEŃ ASYMILATÓW – niedożywione miejsce na zewnętrznych, żywych częściach drzewa; występuje zwykle poniżej rany powstałej w wyniku uszkodzenia drzewa oraz w rozwidleniach pni i konarów wyrastających względem siebie pod kątem ostrym; polega na zmniejszeniu światła komórek przewodzących, które przyrastają w utrudnionych warunkach (np. pod stalowymi klamrami w postaci obejm; przy utrudniających przyrost murach i innych konstrukcjach budowlanych; pod przeszkodami wytwarzanymi przez samo drzewo w wyniku jego dynamicznego rozwoju - np. opierającymi się o siebie konarami lub częściami drzewa przy -> korzeniu duszącym.
CIERŃ – zdrewniały, zaostrzony, obronny wytwór rośliny powstały z przekształcenia pędu, liścia lub przylistka. Porównaj -> kolec.
CIĘCIA – w leśnictwie zabiegi polegające na usuwaniu w ramach realizacji planów gospodarczych drzew z drzewostanu, wymuszone sposobem użytkowania lub pielęgnowania lasu; w ogrodnictwie zabiegi polegające na usuwaniu, w różnym celu, gałęzi z drzew.
CIĘCIA FORM SZTUCZNYCH – cięcia nieprzyrodnicze mające na celu sztuczne formowanie korony drzewa (krzewu), wykonywane dla osiągnięcia zamierzonego efektu plastycznego. Dawniej -> topiary, charakterystyczne dla -> ogrodów geometrycznych, obecnie, ze względu na wysokie koszty utrzymania, ograniczone do drzew i krzewów na promenadach, skwerach i małych założeniach ogrodowych.
CIĘCIA FORMUJĄCE – cięcia zmierzające do osiągnięcia określonej formy pokrojowej, wykonywane na drzewach młodych w szkółce i w pierwszych latach po posadzeniu w miejscu docelowym. Również jako kontynuacja tych cięć w wieku dojrzałym wykonywana np. na drzewach alejowych lub zadrzewieniach promenad z koronami nienaturalnymi, gdzie okres formowania, z racji projektowanej wielkości drzew, jest dłuższy. (Termin "cięcia formujące" jest często błędnie stosowany do określenia niektórych cięć drzew starszych, np. cięć korygujących lub zaliczonych do nich cięć odciążających).
CIĘCIA GRUBE – potocznie określa się tak usuwanie bardzo grubych gałęzi (średn. 5-10 cm) i konarów (średn. powyżej 10 cm).
CIĘCIA KORYGUJĄCE – cięcia zmierzające do niwelowania morfologicznych wad budowy korony, poprawiające statykę drzewa lub zapobiegające rozłamaniom, -> c. prześwietlające, rozluźniające, odciążające, odciążenia.
CIĘCIA NIEPRZYRODNICZE -> cięcia techniczne.
CIĘCIA OBRYSOWE -> cięcia redukcyjne wykonane w częściach peryferyjnych korony w celu nadania jej określonej formy pokrojowej, zwykle symetrycznej.
CIĘCIA ODCIĄŻAJĄCE – rodzaj cięć korygujących, potocznie zwanych odciążeniami, jako jeden ze sposobów zabezpieczenia przed obaleniem lub rozłupaniem drzewa albo wyłamaniem konara, polegającym na skróceniu ciążącego pnia lub konara ewent. usunięciu z jego końca znacznej części gałęzi, -> c. korygujące.
CIĘCIA ODMŁADZAJĄCE – zabiegi polegające na sukcesywnym usuwaniu z krzewów pędów najstarszych, zastępowanych wyrastającymi w ich miejsce pędami młodymi . Zabieg "odmładzania" (a zatem i pojęcie "cięcia odmładzające") nie dotyczą drzew.
CIĘCIA PIELĘGNACYJNE – cięcia w koronach drzew mające na celu umożliwienie prawidłowego, charakterystycznego dla gatunku (odmiany) rozwoju koron, dążące do uzyskania najlepszego stanu zdrowotnego, formy i konstrukcji koron -> c. przyrodnicze.
CIĘCIA PRZEŚWIETLAJĄCE – cięcia rozluźniające zbyt zagęszczoną koronę w celu lepszego wykorzystania przez drzewo światła oraz lepszego przewietrzania korony, a tym samym poprawę warunków życia i rozwoju drzewa. -> c. rozluźniające i korygujące, prześwietlanie.
CIĘCIA PRZYRODNICZE -> cięcia pielęgnacyjne.
CIĘCIA REDUKCYJNE -> redukcja koron. Porównaj -> c. odciążające, odciążenia.
CIĘCIA ROZLUŹNIAJĄCE -> cięcia prześwietlające, -> c. korygujące.
CIĘCIA SANITARNE – w ogrodnictwie zabiegi pielęgnacyjne w koronach drzew, polegające na usuwaniu pędów, gałęzi i konarów chorych, martwych i połamanych w celu niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się czynników chorobotwórczych oraz w celu przyspieszenia procesów gojenia; w leśnictwie - zabieg usuwania z lasu chorych lub martwych drzew aby zlikwidować ogniska chorób powodowanych przez grzyby i owady, jak też po to, by utrudnić rozród szkodników wtórnych.
CIĘCIA TECHNICZNE – cięcia konarów i gałęzi wymuszone znajdowaniem się ich w kolizji z urządzeniami technicznymi lub architekturą, umożliwiające wzajemne współistnienie drzewa i będącego z nim w konflikcie obiektu; również cięcia mające na celu wytworzenie nienaturalnej korony dla uzyskania zamierzonego efektu plastycznego -> c. nieprzyrodnicze c. form sztucznych
CIĘCIE KRZEWÓW – czynność należąca do sztuki ogrodniczej; przy pomocy odpowiednich cięć osiąga się najlepszy efekt kwitnienia, pożądany pokrój itp. walory ozdobne - przy zachowaniu najlepszej kondycji krzewu. W uprawach użytkowych podstawowym celem cięcia krzewów jest uzyskanie jak najlepszej jakości owoców.
CIĘCIE OBALAJĄCE – cięcie w czasie ścinki drzew wykonywane z przeciwnej strony rzazu podcinającego. Ma ono na celu przecięcie (z pozostawieniem niedopiłu) włókien drewna pracujących na rozciąganie, a tym samym obalenie drzewa w zamierzonym kierunku. Pojęcia towarzyszące -> zawias, niedopił, rzaz podcinający.
CIĘCIE "NA TRZY" – wyrażony w skrócie myślowym rodzaj bezpiecznej techniki usuwania gałęzi i konarów. Dwoma cięciami odcina się gałąź w pewnej odległości od pnia, a trzecim cięciem wyrównuje się ostatecznie powierzchnię cięcia, zachowując właściwe miejsce i jakość rany. Przy usuwaniu -> sekcyjnym sposób ten jest kilkakrotnie wykonanym cięciem "na dwa" (podcinającym i ścinającym), a ostatnia faza "na trzy". -> c. podcinające, ścinające i ostateczne.
CIĘCIE "NA OBRĄCZKĘ" – usuwanie pędów z pozostawieniem -> obrączki bez jej kaleczenia.
CIĘCIE PODCINAJĄCE – pierwsze cięcie przy usuwaniu gałęzi lub konara wykonywane od strony z której drewno gałęzi jest ściskane (zwykle od dołu). Wykonuje się je w celu niedopuszczenia do rozłupania się naprężonego drewna, ze względu na bezpieczeństwo pracującego, niedopuszczenia do odarć pnia oraz innych niekontrolowanych uszkodzeń. Czynność odpowiadająca rzazowi podcinającemu przy obalaniu drzew, czasem c. podcinające wykonywane jest dwoma cięciami w "klin". Porównaj bliskoznaczny -> rzaz podcinający.
CIĘCIE ŚCINAJĄCE – drugie cięcie przy usuwaniu gałęzi lub konara zakładane od strony z której tkanki drewna pracują na rozciąganie (zwykle od góry), w płaszczyźnie prostopadłej do osi usuwanej gałęzi nad lub nieco wyżej cięcia podcinającego (nigdy poniżej cięcia podcinającego), mające na celu odcięcie gałęzi. Porównaj bliskoznaczne -> c. obalające i -> rzaz obalający.
CIĘCIE WYRÓWNUJĄCE – trzecie cięcie usuwające bezpiecznie (bez odarć) tylec gałęzi usuwanej -> "na trzy" wykonane jednym cięciem (w jednej płaszczyźnie). C. wyrównujące, jest cięciem ostatecznym, a zatem musi być wykonane z właściwą jakością i pod odpowiednim kątem. -> kąt cięcia.
CIĘCIE ZIELNE – cięcie ulistnionych drzew i krzewów w czasie wegetacji.
COBRA – system bezinwazyjnego wiązania elastycznego koron drzew narażonych na wyłamania, wykonany z bezrdzeniowej liny polipropylenowej o wytrzymałości na zerwanie 2 – 8 ton, zabezpieczonej przed rozwiązaniem się poprzez wsunięcie wolnych końców liny wzdłuż środkowej osi liny pracującej. Nazwa COBRA jest chroniona patentem i z powodu warunków wolnej konkurencji nie może być używana w SIWZ. Podobne -> BOA.
CODIT (ang. Compartilisation of Decay in Teres) – tworzona przez drzewo bariera ochronna izolująca chore tkanki. Dawniej nazywana -> barierą fenolową.
CYLINDROWANIE – ściosanie lub spiłowanie nadmiernych napływów korzeniowych i zgrubienia odziomkowego w celu ułatwienia ścięcia drzewa oraz transportu drewna.
CZAPECZKA – osłona -> stożka wzrostu korzenia zbudowana z warstwy komórek miękiszowych.
CZARCIA MIOTŁA – patologiczne, gęste skupienie pędów na drzewach.
CZECZOTA , czeczotka – splątany układ włókien drewna, będący efektem skupienia pączków śpiących u gat. liściastych (zwykle u brzozy).
CZERWIEŃ DREWNA – zabarwienie drewna na kolor od czerwonego do brunatnego, powodowane przez różne gat. grzybów: początek zgnilizny.
CZOŁO – płaszczyzna grubszego końca pnia obalonego drzewa, która powstała w wyniku cięcia obalającego.
CZOP – w chirurgii: resztka (podstawa) zbyt wysoko obciętego konara lub gałęzi; w szkółkarstwie: przeznaczony do wycięcia pęd lub jego szczątek nad miejscem szczepienia; w stolarstwie i ciesielce: sposób łączenia drewna.
CZYSZCZENIE PARKU – zespół podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych wykonywanych w parku.
CZYSZCZENIE UBYTKU – usunięcie zniszczonego drewna, które nie posiada już wartości konstrukcyjnych, a stanowi bazę pokarmową i siedlisko dla szkodliwych organizmów. Polega na usunięciu tkanek miękkich i wygładzeniu ścianek w stopniu, który likwiduje bezodpływowe ścianki w których może zatrzymywać się woda i gromadzić się zanieczyszczenia. Czyszczenie ubytków połączone jest często z innymi zabiegami ograniczającymi rozwój grzybów i owadów niszczących drewno takich jak np. -> drenaż (odwodnienie), -> wentylacja, -> impregnacja.
DANE DENDROMETRYCZNE – standardowo wyznaczone wymiary drzew służące: inwentaryzacji drzew, określeniu stanu ich zachowania, do celów projektowych, naukowych itp. Należą do nich: wysokość drzewa, wysokość korony, średnica korony (średnica rzutu korony), objętość korony, powierzchnia płaszcza korony, pierśnica, obwód pnia, liczba kształtu, miąższość drzewa, głębokość korzenienia się, zasięg systemu korzeniowego, masa korzeni itp. -> dendrometria.
DENDROCHRONOLOGIA – nauka zajmująca się badaniem i porównywaniem przyrostów rocznych drzew do słojów drewna lub przedmiotów z drewna i na tej podstawie określaniem wieku tych przedmiotów.
DENDROLOGIA – nauka o drzewach i krzewach; drzewoznawstwo.
DENDROMETRIA – nauka zajmująca się metodami określania i porównywania wielkości drzew przy pomocy miar długości, powierzchni i objętości (masy) -> długość pnia, długość (wysokość) korony, średnica korony, powierzchnia płaszcza korony, masa, miąższość, obwód pnia, pierśnica, wysokość drzewa, liczba kształtu, głębokość korzenienia się, zasięg systemu korzeniowego, masa korzeni (dane dendrometryczne).
DENDRON – drzewo (z grec.: dendron).
DESKA ORTOPEDYCZNA – deska z tworzyw sztucznych, kształtem i budową przystosowana do unieruchomienia rannego w wypadku. Może służyć również jako nosze.
DŁUGOPĘD – wydłużony pęd drzewa charakteryzujący się ponadprzeciętnym przyrostem na długość oraz zwykle większymi niż na innych pędach liśćmi.
DŁUGOŚĆ PNIA (kłody, strzały) – długość osi, w praktyce mierzona wzdłuż powierzchni pnia.
DŁUGOŚĆ KORONY – odległość mierzona od nasady pierwszej, żywej gałęzi stanowiącej widoczną, integralną część całej korony, aż do wierzchołka drzewa.
DŁUTO – narzędzie stolarskie wykorzystywane w chirurgii drzew do formowania ubytków.
DOJRZEWAĆ – przygotowywać się fizycznie i psychomotorycznie do wykonania trudnego technicznie cięcia lub lotu w koronie drzewa.
DOPUSZCZALNE OBCIĄŻENIE ROBOCZE – Maksymalne obciążenie robocze danego sprzętu lub elementu podczas podnoszenia w szczególnie określonych przez producenta warunkach. Zobacz także Bezpieczne Obciążenie Robocze.
DREN – rurka z różnych materiałów, łączona często w systemy, służąca doprowadzaniu lub odprowadzaniu wody albo powietrza w obrębie korzeni lub odprowadzająca wodę z pnia (konarów).
DRENAŻ – odsączanie nadmiaru wody przy pomocy różnego rodzaju systemów wykorzystujących grawitację (rurki, materiały przepuszczalne).
DREWNO – wtórna tkanka przewodząca wodę i substancje mineralne, zbudowana z elementów przewodzących, miękiszowych i wzmacniających. Drewno odkładane jest przez -> kambium do wewnątrz. Poza funkcjami fizjologicznymi (transport wody, magazynowanie) pełni funkcje mechaniczne jako konstrukcja całego organizmu rośliny drzewiastej.
DREWNO BIELASTE – drewno beztwardzielowe - drewno gatunków, które nie wytwarzają -> twardzieli.
DREWNO CZYNNE – potocznie drewno pełniące funkcje fizjologiczne -> biel.
DREWNO OCHRONNE – drewno o nienormalnych właściwościach, podobne do twardzieli wytworzone w sąsiedztwie ran lub obumarłych części drzewa w celu ochrony drzewna przed -> patogenami.
DREWNO OKRĄGŁE – surowiec drzewny otrzymany z drzew po ich okrzesaniu i pocięciu na odpowiednie długości (np. dłużyce, kłody, wyrzynki, papierówka, drewno opałowe, ale również karpina).
DREWNO POWIETRZNIE SUCHE – drewno zawierające ok. 15% wody.
DREWNO PÓŹNE (LETNIE) – drewno przyrostu późnego, charakteryzujące się małym światłem i grubymi ściankami komórek, widoczne jako ciemniejszy pierścień słoja rocznego.
DREWNO REAKCYJNE – drewno o nienormalnych właściwościach fizycznych i mechanicznych powstałe w wyniku działania na nie różnych sił mechanicznych.
DREWNO STOSOWE – surowiec drzewny mierzony w stosach (-> w metrach przestrzennych).
DREWNO TWARDZIELOWE – drewno gatunków wytwarzających -> twardziel.
DREWNO WCZESNE (WIOSENNE) – drewno przyrostu wczesnego, charakteryzujące się dużym światłem komórek, widoczne jako jaśniejszy pierścień słoja rocznego.
DRZEWO – roślina wieloletnia, wytwarzająca zdrewniały, nadziemny pęd główny (jako pień) oraz – z pędów bocznych -> koronę.
DRZEWO DWUPIENNE – gatunek drzewa, u którego na jednym osobniku występują kwiaty tylko męskie lub tylko żeńskie. Porównaj -> drzewo jednopienne.
DRZEWO DWUPNIOWE – drzewo o dwóch pniach zrośniętych w części odziomkowej, przy czym drzewo rozwidlające się na wysokości poniżej 1,3 m traktuje się jako dwa drzewa, a rozwidlające się na wys. powyżej 1,3 m jako jedno drzewo. Porównaj -> drzewo wielopniowe.
DRZEWO JEDNOPIENNE – gatunek drzewa, u którego na jednym osobniku występują kwiaty męskie i żeńskie.
DRZEWO JEZUICKIE -> dwójka
DRZEWOŁAZY (kolce, raki, włazy) – narzędzia pomocnicze przy wchodzeniu na drzewa, wykonane w postaci stalowych strzemiączek lub kabłączków zakończonych kolcem, przymocowane do obuwia paskami. Ze względu na kaleczenie drzew – używane są wyłącznie przy ścince -> sekcyjnej.
DRZEWO MARTWE – potocznie: stan drzewa, u którego zanikły całkowicie procesy życiowe; martwa pozostałość po drzewie.
DRZEWO OBUMARŁE -> drzewo martwe.
DRZEWO OBUMIERAJĄCE -> drzewo zamierające
DRZEWO ODROŚLOWE – odroślak, drzewo pochodzenia -> odroślowego.
DRZEWO OWOCOWE – potocznie i w sadownictwie (pomologii): drzewo uprawiane w celu produkcji owoców jadalnych; w zrozumieniu przyrodniczym jest to każde drzewo wydające -> owoce; w ogrodnictwie niektóre gatunki i odmiany drzew (częściej krzewów), uprawiane są ze względu na walory ozdobne ich owoców np. Sorbus sp., Rhus typhina, Malus sp., Catalpa sp. itp. drzewo owocowe zatem może pełnić również funkcję drzewa ozdobnego. (Termin "drzewa owocowe" nie jest stosowany w systematyce roślin).
DRZEWOSTAN – 1. potocznie - zbiorowisko rosnących drzew; 2. w leśnictwie - zbiorowisko drzew rosnących w lesie na określonej powierzchni, różniące się od otoczenia budową i warunkami siedliskowymi; 3 w ekologii lasu najważniejsza grupa roślin.
DRZEWO SUCHE – potocznie: drzewo martwe (najczęściej drzewo martwe co najmniej od poprzedniego okresu wegetacyjnego).
DRZEWO USZKODZONE – stan drzewa, w którym możliwe jest całkowite wyleczenie uszkodzenia lub jego zaleczenie – w stopniu gwarantującym utrzymanie lub odtworzenie dotychczasowych funkcji estetycznych i ekologicznych drzewa.
DRZEWO WIELOPNIOWE – drzewo posiadające więcej niż dwa pnie zrośnięte w części odziomkowej. Drzewa wielopniowe powstają z różnych przyczyn z których najczęstszymi są: uszkodzenia mechaniczne pni w młodym wieku (złamania, zgryzienia przez zwierzynę, przemarznięcia itp) lub drzewa odroślowe z pnia ściętego drzewa, wyrosłe z odbitek korzeniowych, a niegdyś z celowego sadzenia kilku drzewek blisko siebie dla osiągnięcia efektu plastycznego w kompozycji ogrodu (parku). W starszym wieku drzewa te zwykle są trudne do zachowania bez korekty statyki i sztucznych wzmocnień montowanych w koronach. Pomiar wg zasad pomiaru -> drzew dwupniowych.
DRZEWO ZAMIERAJĄCE – drzewo, u którego procesy życiowe zanikają w takim stopniu, że podjęcie leczenia nie gwarantuje drzewu przeżycia dłużej niż jeden sezon wegetacyjny. Termin często uzupełniany jest wielkością martwych (obumarłych) tkanek, wyrażoną w procentach w stosunku do żywych tkanek pnia, korony, korzeni lub całego drzewa.
DRZEWO ZNISZCZONE – drzewo doszczętnie zniszczone lub trwale uszkodzone w takim stopniu, że niemożliwe jest odtworzenie jego pierwotnego stanu, przy czym nie może ono pełnić swoich dotychczasowych funkcji przyrodniczych, ekologicznych lub estetycznych.
DTR – Dokumentacja techniczno ruchowa – opracowany przez producenta maszyny lub urządzenia technicznego dokument w postaci instrukcji bezpiecznego uruchamiania i obsługi.
DUPOŁAPY – (dupowspory), termin środowiskowy, potocznie - pasy uprzęży przechodzące pod udami, utrzymujące we właściwym położeniu pas pełniący funkcję siedziska.
DWÓJKA – drzewo o dwóch pniach, przy czym, jeśli rozwidlenie znajduje się poniżej 1,3 m, "dwójkę" uważa się za 2 drzewa (tzw. -> drzewa jezuickie).
DYSPOZYCJA DRZEWOSTANU – skłonność drzewostanu do ulegania pewnym chorobom i szkodom, wynikająca ze specyficznych jego właściwości: pochodzenia, składu, zwarcia itp.
DYSYMILACJA – rozkład składników organicznych pobranych przez roślinę, również uwalnianie energii. Porównaj -> asymilacja.
DZIUPLA – wypróchniałe wnętrze pnia lub konara.
DZIUPLAKI – ptaki gnieżdżące się w dziuplach drzew (ale również zakładające gniazda w ziemi, w szczelinach skalnych oraz w skrzynkach lęgowych).
E.A.C. – European Arboricultural Council – Europejska Rada ds. Drzew, działająca od roku 1997 organizacja, której celem jest wprowadzanie w krajach Unii Europejskiej racjonalnego, odpowiadającego aktualnemu stanowi wiedzy i zharmonizowanego sposobu uprawy oraz pielęgnacji drzew.
EKOLOGIA – nauka o wzajemnych zależnościach pomiędzy organizmami oraz ich zespołami a środowiskiem.
EKOTERRORYZM – wymuszanie na inwestorach i wykonawcach zachowań proekologicznych poprzez różnego rodzaju akcje protestacyjne, zawsze w obecności mediów, w których protestujący niszcząc cudzą własność lub dezorganizując pracę sami łamią prawo. Protesty zwykle kończą się po nagłośnieniu protestu lub po uzyskaniu od inwestorów środków finansowych w zamian za odstąpienie od protestu.
EKOSYSTEM – ograniczony przestrzennie, samoregulujący się system biologiczny składający się z elementów przyrody nieożywionej oraz organizmów żywych -> biocenozy.
EKOTYP – dziedzicznie utrwalona forma gatunku, uwarunkowana specyficznymi właściwościami środowiska.
EKRANY – 1. strefy zieleni wysokiej pełniące funkcję izolacji (zwykle osiedli ludzkich, stref ciszy itp) przed hałasem lub zanieczyszczeniami pochodzenia przemysłowego, komunikacyjnego itp; 2. izolacje strefy korzeniowej, zakładane w celu ochrony drzew przed niekorzystnymi skutkami robót ziemnych (np. wykopów); ochrony obiektów budowlanych i inżynierskich przed penetracją korzeni drzew; izolacji systemów korzeniowych przed infekcją rozwijających się w glebie szkodliwych grzybów (np. opieńki lub huby korzeniowej).
EKSPERT – specjalista o wysokich kwalifikacjach powoływany do wydawania opinii w zakresie swojej specjalności zawodowej. Porównaj -> biegły -> rzeczoznawca.
EKSPERTYZA – ocena przedmiotu (drzewa, materiałów), zdarzenia lub jego związków przyczynowo-skutkowych, zawierająca wnioski lub odpowiedź na pytanie, wykonana przez -> eksperta.
ENTOMOFAG – żywiący się owadami, pożeracz owadów.
EROZJA GLEBY – znoszenie cząsteczek gleby z jej wierzchnich warstw przez wodę lub wiatr.
ETYKA – tu, potocznie: niepisany kodeks ocen i norm moralnych przyjęty przez określoną zbiorowość społeczną w odniesieniu do przyrody, jak i własnej grupy zawodowej oraz etosu pracy.
EUROPEAN TREE WORKER – (ang.) osoba zawodowo wykonująca prace na drzewach posiadająca certyfikat wydany przez -> E.A.C.
FAŁDY -> napływy korzeniowe.
F.A.P. -> Federacja Arborystów Polskich
FEDERACJA ARBORYSTÓW POLSKICH – organizacja z siedzibą we Wrocławiu, zrzeszająca czynnych zawodowo arborystów statutowo działających na rzecz ochrony drzew, promowania i wdrażania standardów pracy. W praktyce ograniczająca się do propagowania technik pracy na linach i wykorzystywania lin do sportowego wspinania się na drzewa -> treeclimbingu.
FELODERMA – miękisz kory wtórnej.
FELLOGEN (lub felogen) -> miazga korkotwórcza.
FENOLE – aromatyczne, wodorotlenowe związki organiczne, toksyczne dla wszelkich organizmów żywych. W śladowych ilościach obecne w wytwarzanych przez drzewa grzybobójczych barierach obronnych, tzw. -> barierach fenolowych.
FEROMONY – lotne związki chemiczne wydzielane i odbierane przez owady tego samego gat. najczęściej jako sygnalizatory alarmujące lub płciowe.
FITOHORMONY -> hormony roślinne.
FIZJOLOGIA - nauka badająca czynności i procesy życiowe organizmów żywych.
FIZYCZNE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY – a/. podstawowe, związane z jakością substratu glebowego (ciężar właściwy, ciężar objętościowy, porowatość, zwięzłość, pulchność, plastyczność, lepkość, pęcznienie, kurczliwość); b/. funkcjonalne (woda glebowa, powietrze glebowe, stosunki cieplne gleby). Właściwości fizyczne gleby w znacznym stopniu wpływają na przebieg różnych procesów w glebie, a także na warunki życia roślin, szczególnie na zaopatrywanie ich w wodę i powietrze.
FLOEM -> łyko.
FOLIOFAGI – owady żerujące na liściach.
FORMA NATURALNA – drzewo wyrosłe w warunkach naturalnych (lub materiał szkółkarski bez wyprowadzonego pnia), często z wadami wielopniowości i wadami budowy korony.
FORMA PIENNA – materiał szkółkarski o jakości określonej normą branżową dla poszczególnych gat. z wyprowadzonym odpowiedniej wysokości pniem i określoną ilością pędów bocznych.
FORMA POKROJOWA – naturalna lub sztuczna cecha kształtu sylwetki drzewa, najczęściej charakterystyczna dla gatunku lub odmiany. Podstawowymi formami pokrojowymi są: krzaczaste, nieregularne, piramidalne i stożkowe, płożące, rozłożyste, smukłe, zaokrąglone, zwisłe (f. "płacząca"). Termin bliskoznaczny -> pokrój drzewa.
FORMA SZTUCZNA – nienaturalny kształt drzewa lub jego korony uzyskany za pomocą cięć lub innych sztucznych formowań, np. odginania, skręcania itp., dla osiągnięcia zamierzonego efektu plastycznego. Najczęstsze formy sztuczne to: formy kuliste i parasolowate, żywopłoty, indywidualne kompozycje przestrzenne imitujące rzeźby; również historyczne elementy ogrodów geometrycznych takie jak: ściany boskietów, wnętrz ogrodowych, labirynty, bindaże itp. Zobacz -> opus topiarum.
FORMOWANIE KORONY – nadawanie koronie młodego drzewa (poprzez cięcia), określonej formy pokrojowej.
FORMOWANIE RANY – nadanie ranie optymalnego kształtu, który zapewni najszybsze jej gojenie, z najlepszym wykorzystaniem spływających asymilatów. Zwykle w kształcie rysunku odwróconej kropli wody.
FORMOWANIE ŚCIANEK UBYTKU – wygładzenie ścianek ubytku do stanu, w którym zlikwidowane są nisze, zagłębienia, niecki itp. miejsca, w których mogłyby zatrzymywać się woda oraz zanieczyszczenia sprzyjające rozwojowi patogenów.
FOTOSYNTEZA – wytwarzanie związków organicznych z dwutlenku węgla przy wykorzystaniu energii świetlnej w obecności chlorofilu; u drzew głównie synteza cukrów.
FOTOTROPIZM – reagowanie rośliny na światło, np. kierowanie pędów w kierunku światła (f. dodatni), a korzeni w stronę przeciwną (f. ujemny). Porównaj -> geotropizm.
FREZ – profilowane ostrze (głowica) obrabiające drewno skrawaniem obrotowym. W ogrodnictwie do likwidacji pniaków, czyszczenia ubytków i wycinania otworów.
FREZARKA – maszyna do likwidacji pniaków lub czyszczenia ubytków, której narzędziem jest frez.
FREZOWANIE – obrabianie drewna frezem. W praktyce odnosi się do czynności likwidowania pniaków, polegającej na sukcesywnym skrawaniu drewna pniaka i napływów korzeniowych, zwykle do głębokości 10 – 30 cm poniżej poziomu ziemi, sporadycznie głębiej w zależności od możliwości konstrukcyjnych maszyny. Frezowanie ubytków polega na usuwaniu ze ścianek ubytku drewna nie posiadającego wartości konstrukcyjnych (murszu miękkiego, drewna opanowanego przez owady, zadziorów itp.)
FUNGICYDY – preparaty przeciwgrzybowe.
GAŁĄŹ – zdrewniały pęd boczny drzewa.
W praktyce stosuje się podział gałęzi wg grubości w miejscu cięcia:
- średn. do 1 cm - pędy,
- średn. od 1 do 3 cm - gałęzie cienkie,
- średn. od 3 do 5 cm - gałęzie grube,
- średn. od 5 do 10 cm - gałęzie bardzo grube,
- średn. powyżej 10 cm - konary.
GAŁĄŹ MATKA – żywa gałąź (konar) o średnicy minimum ¼ usuwanej pod nią gałęzi, pozostawiona nad raną w celu jej odżywiania w okresie tworzenia tkanki gojącej. Podobnie -> pęd ciągnący.
GARBNIKI – substancje roślinne ścinające białko. Wysycone garbnikami komórki drewna i komórki tkanki okrywowej chronią drzewo przed niektórymi patogenami, szczególnie przed grzybami.
GEOTROPIZM – naturalna skłonność do rośnięcia w kierunku ziemi, np. korzeni (g. dodatni), pędów w stronę przeciwną (g. ujemny). Porównaj -> fototropizm
GLEBA – powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej, kształtowana w procesie ciągłym przez zmieniające się czynniki glebo twórcze. W części stałej składa się z różnej wielkości elementów mineralnych oraz -> próchnicy, część ciekłą stanowią roztwory wodne różnych związków chemicznych; część gazową -> powietrze glebowe.
GLINIEC -> keramzyt.
GNICIE – 1. rozkładanie materii organicznej przez mikroorganizmy w warunkach beztlenowych; 2. w odniesieniu do drewna – potocznie oznacza rozkładanie drewna powodowane przez grzyby w obecności tlenu.
GOJENIE – rozumiane jako proces narastania na uszkodzoną tkankę -> ranę lub ubytek wgłębny tkanki gojącej (-> kalus) charakterystyczny dla gat. liściastych.
GOŁOŻER – całkowite ogołocenie koron drzew z liści przez owady, -> żer pełny.
GRADACJE – masowe, przybierające rozmiary klęski, występowanie szkodników owadzich.
GRAFIOZA – choroba naczyniowa, powodowana przez grzyby, których stadium konidialne jest formą pasożytniczą i powoduje zanik krążenia soków -> choroba holenderska wiązów.
GRUBIZNA – drewno okrągłe o średnicy 5 cm i wyżej mierzonej w cieńszym końcu bez kory.
GUMOZA – objaw chorób o nieznanych niekiedy przyczynach, występujący na pniu lub gałęziach niektórych drzew z rodzaju Prunus, polegający na wycieku gumowatej substancji, która zastyga na korze w postaci brązowych, szklistych bryłek.
GUZ – wypukłość na powierzchni pnia, kryjąca pod sobą zarośnięty sęk.
HABITUS -> pokrój drzewa
HERBICYDY – związki chemiczne lub ich preparaty działające niszcząco na czynności poszczególnych organów roślinnych. Zwykle środki chwastobójcze.
HIGIENA PARKU – stan zdrowotny drzewostanu parkowego i zespół czynności zapewniający jego korzystne utrzymanie.
HIGIENA UBYTKU – stan techniczny i zdrowotny ścianek ubytku, który utrzymywany jest w wyniku prostych zabiegów pielęgnacyjnych (usuwanie zanieczyszczeń, czyszczenie, odwadnianie, wentylacja itp) ograniczających rozkład drewna oraz zapewniających optymalne gojenie.
HOLENDRESKA CHOROBA WIĄZÓW -> grafioza, choroba naczyniowa.
HOMOLOGACJA – rodzaj urzędowego zezwolenia wydanego po badaniach prototypu lub seryjnego produktu, dopuszczający do handlu lub stosowania na określonym terenie ( zwykle na terenie kraju) maszyny lub urządzenia, których konstrukcja lub eksploatacja niesie ryzyko bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa użytkownika lub zagrożenia pośredniego - poprzez uciążliwości wynikające z przekroczenia obowiązujących na danym terenie norm ochrony środowiska (np. toksyczność, wibracje, hałas itp.). W chirurgii drzew dotyczy szczególnie pilarek, frezarek, rębaków itp.
HORMONY ROŚLINNE – fitohormony, związki biochemiczne wytwarzane przez rośliny, wpływające na przebieg procesów życiowych roślin; auksyny – stymulatory wzrostu; gibereliny – stymulujące podział i wydłużanie się komórek; kininy – wpływają na podział komórek merystematycznych; traumatyna – hormon przyranny i inne.
HUBA – nazwa zbiorowa grzybów nadrzewnych (potocznie: nazwa owocników posiadających kształt konsoli).
HUMUS -> próchnica.
IGLAK – potocznie nazwa gat. iglastych. W technice – pilnik iglicowy.
IMPREGNACJA DREWNA – w chirurgii drzew powierzchniowe zabezpieczenie martwych powierzchni ubytków przez malowanie lub natryskiwanie impregnatami grzybo- i owadobójczymi. Obecnie zabieg nielegalny ze względu na brak dopuszczonych do zastosowania środków ochrony roślin.
IMPREGNAT – środek zabezpieczający materiał porowaty, np. drewno, przed rozwojem grzybów, owadów lub przed działaniem ognia.
INIEKCJA – 1. metoda podawania niektórych środków bezpośrednio roślinie, np. środków grzybobójczych o działaniu układowym. 2. Metoda podawania wstrzykiwaniem do gleby składników odżywczych lub środków owadobójczych.
INFEKCJA -> zakażenie – wtargnięcie do organizmu drzewa grzybów, bakterii lub wirusów chorobotwórczych.
INSEKTYCYDY – środki owadobójcze.
INSPEKTOR NADZORU – osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje, pełniąca funkcję kontroli technicznej, finansowej lub obu łącznie (nadzór pełny), powołana do ochrony interesów inwestora (insp. nadzoru inwestorskiego); interesy autora projektu chroni nadzór autorski, zabytku – nadzór konserwatorski.
I.R.A.T.A. – Industrial Rope Access Trade Association, organizacja o zasięgu międzynarodowym zrzeszająca alpinistów przemysłowych, zajmująca się między innymi problemami bezpieczeństwa pracy na linach.
I.S.A. – Internacional Society of Arboriculture, międzynarodowa organizacja zrzeszająca chirurgów drzew oraz ludzi zajmujących się zagadnieniami produkcji, uprawy, ochrony i pielęgnacji drzew.
INWENTARYZACJA DRZEWOSTANU – inwentaryzacyjne zestawienie drzew z podaniem ich nazwy gatunkowej i podstawowych cech dendrometrycznych oraz naniesieniem lokalizacji drzew na planie.
JAMKI – zagłębienia łączące komórki tkanki roślinnej.
JUMAR – zaciskowy przyrząd alpinistyczny ułatwiający wchodzenie na drzewo z użyciem lin, w żargonie sportowym "małpa".
KALUS (kallus) – tkanka przyranna tworzona przez kambium (miazgę), zabliźniająca uszkodzenia organów roślinnych, charakterystyczna dla gat. liściastych.
KAMBIUM -> miazga.
KANTAK -> obracak.
KAPILARY – 1. wąskie przestrzenie glebowe, w których możliwe jest przesiąkanie wody. W kapilarach między innymi kondensuje się para wodna znajdująca się w powietrzu glebowym (-> rosa podziemna). Przy wysokim nasyceniu parą wodną powietrza wnikającego do gleby, kapilary mogą uzyskać 100% wypełnienie wodą, co ma istotne znaczenie dla przebiegu procesów życiowych drzew; 2. bardzo cienkie naczynia przewodzące umożliwiające podsiąkanie.
KARABINCZYK -> karabinek.
KARABINEK – karabinczyk; zatrzaśnik; rodzaj haka, zwykle w kształcie trapezowym lub owalnym, otwieranego i zamykanego sprężyną, służącego do łączenia lin i podwieszania narzędzi.
KARCZOWANIE – usuwanie -> karpy. Porównaj -> frezowanie pniaka
KARENCJA – okres rozkładu pestycydów na substancje nieszkodliwe lub o przyjętym za bezpieczne stężenia.
KARPA – pniak wraz z korzeniami jako pozostałość po ściętym drzewie.
KARPINA – surowiec pozyskiwany z -> karp. W leśnictwie pozyskuje się go jako sortyment stosowy drewna okrągłego: 1. karpinę do przerobu chemicznego (głównie w celu odzyskania substancji żywicznych) z karp sosny pozyskanej po 8 - 20 latach od ścięcia drzewa 2. karpinę opałową, pozyskiwaną z karp różnych gatunków drzew, zwykle świeżo ściętych.
KAUSZA – chomątko, sercówka; metalowa, profilowana podkładka, nadająca uchu liny kształt i chroniąca ją przed przetarciem.
KĄT CIĘCIA – kąt zawarty pomiędzy płaszczyzną rzazu piły a osią pnia lub gałęzi, od której odcinana jest jej część .
KERAMZYT (gliniec) – materiał ceramiczny wypalony z gliny w postaci kulistych granulek, stosowany jako wypełniacz z różnym przeznaczeniem w budownictwie. W ogrodnictwie jako podłoże do upraw hydroponicznych, a w pielęgnacji drzew do ochrony gleby przed zaskorupieniem oraz jako drenaż i wypełniacz ubytków drewna zlokalizowanych poniżej poziomu gruntu.
KIERUNEK OBALANIA – wyznaczony przed przystąpieniem do ścięcia drzewa kierunek, w którym obalone zostanie ścięte drzewo. Od tego kierunku zależy miejsce wykonania rzazu podcinającego.
KIERUNEK ODWROTU -> ścieżki odwrotu.
KIESZEŃ – bezodpływowe zagłębienie w rozwidleniu pni lub konarów powstałe zwykle wskutek niedożywienia (efekt cienia asymilatów) lub zagłębiona przestrzeń powstała w pniu, konarze i innych częściach drzewa wskutek destrukcyjnego działania grzybów.
KLAMRA – stosowane dawniej wiązanie w postaci stalowej obejmy, służące do wzmacniania pni, i w postaci obejm łączonych prętami stalowymi, służące do wzmacniania konarów lub pni.
KLASA GRUBOŚCI – przyjęte umownie rozmiary średnic (pierśnic) drzew w drzewostanie umożliwiające zbiorcze zestawianie drzew o podobnych rozmiarach w celu np. wyliczania ich masy, inwentaryzowania lub kosztorysowania. W chirurgii drzew klasa grubości wraz z wysokością drzewa jest najczęściej stosowaną miarą do wyceny wycinki i cięć w koronach drzew
KLASA WIEKU – przyjęte umownie określanie wieku drzewostanu. W leśnictwie zwykle jest to wiek 20-letni (klasa wieku), z podziałem na 10-letnie podklasy (np. drzewostan 35-letni, to drzewostan w klasie wieku II b).
KLINY – proste urządzenia w kształcie drewnianego, z tworzyw sztucznych lub metalowego klina, służące do ułatwienia obalania drzew albo do łupania drewna.
KLOMB – wolno stojąca skupina roślin ozdobnych - drzewiastych lub zielnych - o poziomym zarysie kolistym lub owalnym i z charakterystycznym pod względem wysokości rozmieszczeniu (np. krzewów od wyższych w środku do niższych na obrzeżu).
KLUCZKA – popularny, łatwy i szybki do wiązania węzeł w kształcie oka, służący do łączenia lin i podwieszania narzędzi. Wadą jest silne zaciskanie trudne do rozwiązania. Podobna -> ósemka.
KLUPA -> średnicomierz.
KLUPOWANIE – pomiar średnic drzew w drzewostanie.
KŁODA – 1. pień drzew liściastych; 2. pień drzewa na surowiec tartaczny o długości od 2,7 do 6 m; 3. dawniej ul pszczeli wykonany z wydrążonego pnia.
KŁUĆ DREWNO – rozszczepiać, łupać drewno przy pomocy klinów lub specjalnych siekier.
KOLCE – 1. wytwór obronny skórki (epidermy) na łodydze lub owocu, nie posiada wiązek łykodrzewnych ani pączków (Porównaj -> ciernie). 2. potocznie -> drzewołazy.
KOLUCHO – potocznie: stalowy pierścień o średnicy zwykle 10-15 cm służący jako proste urządzenie pomocnicze do opuszczania przy pomocy lin odcinanych części drzewa albo do łączenia lin. Pod tą nazwą również o mniejszej średnicy pierścień aluminiowy lub stalowy należący do -> pasa stanowiskowego, służący do wpinania karabinka z liną.
KOŁNIERZ USZTYWNIAJĄCY – kołnierz ortopedyczny (miękki, regulowany) jest dostosowanym do kształtu szyi dopinanym kołnierzem stabilizującym kręgosłup szyjny w neutralnej i bezpiecznej pozycji.
KOMIN – potocznie ubytek wgłębny wzdłuż pnia lub konara obejmujący znaczną jego część; wypróchnienie w kształcie rury.
KONAR – gałąź o średnicy powyżej 10 cm, mierzonej przy grubszym końcu.
KONSERWACJA DREWNA – zabiegi mające na celu zwiększenie odporności drewna na procesy rozkładu.
KONSERWACJA DRZEW – potocznie: zabiegi mające na celu jak najdłuższe zachowanie drzew zabytkowych.
KONSERWACJA UBYTKÓW – całość zabiegów obejmujących oczyszczenie, uformowanie i zaimpregnowanie ścianek ubytków.
KORONA DRZEWA – górna, rozgałęziona część drzewa.
KORA – potocznie nazwa tkanki okrywającej, chroniącej miazgę i drewno przed niekorzystnymi zjawiskami atmosferycznymi, a w szczególności temperatur, przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz przed infekcją czynników chorobotwórczych.
KOREK – zewnętrzna, ochronna warstwa tkanki okrywającej, wytworzona przez fellogen, zbudowana z martwych już komórek przesyconych -> suberyną.
KOROWINA -> martwica korkowa, zewnętrzna, gruba, kilkuwarstwowa kora.
KORZEŃ (radix) – zwykle podziemna część rośliny. U roślin drzewiastych poza funkcjami fizjologicznymi spełnia ważne funkcje mechaniczne (statyka).
KORZEŃ BOCZNY – korzeń wytworzony z korzenia głównego (I,.II i dalszych rzędów).
KORZEŃ DUSZĄCY – korzeń biegnący poprzecznie, krzyżujący się z innym i skutkiem swego przyrostu na grubość powodujący ucisk innych korzeni.
KORZEŃ GŁÓWNY – wytworzony z korzonka zarodkowego pionowy korzeń, z którego wytwarzają się korzenie boczne.
KORZEŃ KALUSOWY – rodzaj -> korzenia przybyszowego, wyrastającego z -> tkanki przyrannej (-> kalus).
KORZEŃ PRZYBYSZOWY – korzeń powstały na pniu lub w jego wypróchniałym wnętrzu w wyniku działania hormonów, zwykle na skutek zranienia.
KOTEW, kotwa – śruba z pierścieniem (uchem) zastosowana jako element -> wiązania elastycznego lub -> odciągu.
KOSA MECHANICZNA – narzędzie silnikowe, wyposażone w obrotowe elementy tnące, przystosowane do ścinania niewielkich drzew, krzewów lub traw i chwastów.
KRÓTKOPĘD – pęd boczny z silnie skróconymi więdzywęźlami, na którym mogą rozwijać się kwiaty lub igły. Porównaj -> długopęd.
KRZEW – wieloletnia roślina drzewiasta wytwarzająca nadziemne pędy bez wyraźnego -> przewodnika tworzącego pień.
KSYLEM -> drewno.
KUBEK – przyrząd zjazdowy
KUBIK – potocznie -> miąższość (w leśnictwie masa objętościowa) drewna, wyrażona w m3 (w metrach kubicznych).
KULKA – narzędzie ręczne w postaci tyczki zakończonej hakiem do przyciągania, ściągania lub strącania odciętych gałęzi.
KULMINACJA PRZYROSTU NA WYSOKOŚĆ – wiek drzewa, w którym osiąga ono maksymalny roczny przyrost wysokości w ciągu całego swego życia. Po przejściu kulminacji wzrostu następuje, w stosunku do wzrostu, większy przyrost drzewa na grubość.
KWAŚNY DESZCZ – deszcz, którego krople wody opadają przez powietrze zanieczyszczone gazami zawierającymi związki siarki i azotu. Gazy te (głównie dwutlenek siarki i tlenek azotu) rozpuszczają się w kroplach wody i opadają na rośliny i glebę jako kwas (siarkowy i azotowy).
LAS – jeden z odnawialnych tworów przyrody, powstający w wyniku procesu lasotwórczego jako kompleks, w którym swoista roślinność wyróżnia się wybitnym ilościowym udziałem drzew rosnących zwarcie, świat zwierzęcy, klimat lokalny, stosunki wodne i gleba związane są ze sobą wzajemnymi wpływami i współzależnościami.
LECZENIE DRZEW – zespół zabiegów mających na celu przywrócenie optymalnej kondycji choremu drzewu, a w tym zabiegi z zakresu chirurgii drzew.
LICZBA KSZTAŁTU – współczynnik we wzorze, wg. którego oblicza się w m3 -> miąższość drzewa danego gatunku. Służą temu odpowiednie tabele. Liczbę kształtu wylicza się ze stosunku objętości drzewa do objętości teoretycznego walca o wysokości drzewa i średnicy zmierzonej na wys. 1,3 m nad ziemią (opisanego na -> pierśnicy).
LINA – potocznie: rodzaj grubego sznura skręconego lub splecionego z włókien naturalnych, sztucznych albo z drutu metalowego. W arborystyce nazwą tą objęte są wszelkie materiały powroźnicze o średnicy powyżej 8 mm, służące pracy i jej asekuracji.
LINKI BEZPIECZEŃSTWA -> lonże, liny asekuracyjne.
LINY ARBORYSTYCZNE -> liny wspinaczkowe -> liny robocze – zwykle rdzeniowe, -> liny włókienne plecione z włókien sztucznych, o średnicy 10 - 12 mm (wg norm ANSI minimum 12,5 mm) i długości podwójnej wys. drzewa (zwykle 40 - 60 m), połączone z -> uprzężą w sposób umożliwiający poruszanie się pracownika w górę i w dół z wykorzystaniem technik alpinistycznych.
LINY ASEKURACYJNE – lonże, linki bezpieczeństwa; zwykle krótkie -> liny włókienne o dł. kilku metrów i średnicy 12 - 16 mm, zakończone z jednego końca uchem z -> karabinkiem, drugi zaś koniec - przy pomocy klamry, węzła lub zaciskowego przyrządu - umożliwia regulowanie długości liny; również inne liny używane z zastosowaniem technik alpinistycznych do zapewnienia pracującemu bezpieczeństwa.
LINY DYNAMICZNE – liny sportowe o dużej rozciągliwości absorbującej siły przy odpadaniu i znacznie mniejszej w stosunku do lin statycznych wytrzymałości na obciążenia statyczne. Nie mają zastosowania w arborystyce.
LINY KIERUNKOWE – liny stalowe lub włókienne o różnych średnicach, zakładane na drzewie zwykle parami i ciągnięte wciągarkami lub ręcznie w celu obalenia w zamierzonym kierunku podciętego drzewa.
LINY POMOCNICZE – liny włókienne różnych średnic, służące do transportu narzędzi i materiałów na drzewa i z drzewa na ziemię lub liny do opuszczania na ziemię usuwanych części drzewa, w zależności od wykonywanego zadania zwane linami: -> opuszczającymi, -> hamującymi lub -> kierunkowymi.
LINA RDZENIOWA – lina wykonana z rdzenia przenoszącego obciążenia osłoniętego oplotem chroniącym rdzeń. Podstawowy rodzaj lin roboczych i asekuracyjnych stosowanych w arborystyce.
LINY ROBOCZE – liny włókienne, zwykle plecione z tworzyw sztucznych, o średnicy 10 - 12 mm i długości 20 - 50 m, połączone z -> uprzężą w sposób umożliwiający poruszanie się pracownika w górę i w dół z wykorzystaniem technik alpinistycznych. Obecnie częściej nazwa ta określa liny do opuszczania gałęzi lub sekcji.
LINY STALOWE – liny wykonane z drutów skręcanych w liny lub drutów skręcanych w splotki a te z kolei skręcane są w liny. Podział lin stalowych zależny jest od rodzaju użytego materiału, średnic, ilości drutów i warstw w splotce, wielokrotności i kierunku zwicia splotek i ich wzajemnego układu, rdzenia, naprężeń wewnętrznych, klasy jakości, rodzaju pokrycia drutów oraz wytrzymałości na rozciąganie. Oznaczenia i podział określone są Polską Normą;
LINY STATYCZNE i LINY PÓŁSTATYCZNE – liny o wysokiej w stosunku do lin dynamicznych wytrzymałości na obciążenia statyczne i małej rozciągliwości. Typowe do zastosowania w arborystyce i innych pracach wysokościowych.
LINY WŁÓKIENNE – liny wykonane z włókien naturalnych (np. bawełny, konopi, sizalu, włókien bananowca "manili", włókien kokosowych itp.), z włókien sztucznych (np. włókien poliamidowych - stylon, nylon, poliestrowych - torlen, elana orlon, polipropylenowe - polipropylen, polietylenowe - northylen, avisco, polialkohowinylowe - synthofil, kuralon). Podział zasadniczy zależny jest od konstrukcji lin: liny kręcone i liny plecione. Liny kręcone dzielą się w zależności od ilości żył oraz kierunku ich wzajemnego skręcenia. Liny plecione dzielą się w zależności od rdzenia, ilości żył i splotek. (patrz -> wyroby powroźnicze)
LINY WSPINACZKOWE – tu liny arborystyczne, -> liny robocze, w arborystyce -> liny statyczne lub półstatyczne służące do wspinaczki i asekuracji na drzewach
LISTWA MROZOWA – podłużnie przebiegające na pniach zgrubienie, będące wynikiem zabliźniania się permanentnie występujących pęknięć powodowanych przez mróz.
LIŚĆ – podstawowy organ uczestniczący u roślin naczyniowych w -> fotosyntezie i -> transpiracji.
LONŻA – krótka, o dł. do kilku metrów lina lub taśma służąca do asekuracji, zwykle z regulacją długości, zakończona karabinkiem. W wersji sportowej czasem posiada zdolność absorbowania energii podczas odpadnięcia.
LUZ – 1. ugięcie liny wiązania elastycznego mierzone na środku liny odległością jej zwisu prostopadłą do umownej linii prostej łączącej oba punkty wiązania, przeliczoną na 1 m wiązania. 2. zapas liny pracującej.
ŁAŃCUCH TNĄCY -> piła łańcuchowa.
ŁAWECZKA BOSMAŃSKA – stołek lub krzesełko bosmańskie – krótka deska przystosowana do pracy w pozycji siedzącej, zawieszona na czterech linach, ułatwiająca uciążliwą pracę na wysokości.
ŁYKO (floem) – tkanka roślin naczyniowych przewodząca substancje organiczne; żywa, wewnętrzna warstwa kory.
ŁUPARKA – maszyna do rozszczepiania (łupania) drewna na szczapy, zwykle w postaci klina przesuwanego hydraulicznie lub elektrycznie, służąca do produkcji drewna opałowego i innych sortymentów łupanych.
MAKROELEMENTY – pierwiastki chemiczne, które roślinom są niezbędne w większych ilościach (N, P, K, Ca).
MARTWICA – strefy drewna martwego, powstałego wskutek uszkodzenia tkanki twórczej przez urazy mechaniczne, ogień, bezpośrednie nasłonecznienie, działanie niskich temperatur i inne czynniki.
MARTWICA KORKOWA – korowina, zewnętrzna, martwa warstwa -> kory, narastająca na powierzchni pni i gałęzi drzew, wytwarzana przez powstające coraz głębiej nowe warstwy -> felogenu.
MASA – w leśnictwie potocznie miara objętości drewna -> miąższość, kubik, metr przestrzenny, metr sześcienny.
MASA GRUBIZNY -> miąższość.
MASA DROBNICY -> miąższość.
MAŚĆ OGRODNICZA – maść używana przez ogrodników przy szczepieniu drzew, często mylona ze środkami do zabezpieczania ran. Najczęściej w skład maści wchodzą żywica oraz tłuszcze. Nie zawiera środków grzybobójczych, tworzy nieprzepuszczalne powłoki.
MELIORACJA GLEBY – sztuczne polepszanie produktywności gleby przez różne zabiegi agrotechniczne, jak wprowadzenie pewnych gat. roślin, nawożenie, odwadnianie, nawadnianie itp.
METODA BIOLOGICZNA – zwalczanie szkodników z wykorzystaniem ich naturalnych tępicieli.
METODA CHEMICZNA – zwalczanie szkodników środkami chemicznymi.
METODA MECHANICZNA – zwalczanie szkodników środkami mechanicznymi.
METR PRZESTRZENNY – (symbol: mp), miara objętości sortymentów stosowych (np. drewna opałowego, papierówki itp.), gdzie wraz z drewnem mierzona jest wolna przestrzeń pomiędzy ułożonym drewnem, a rzeczywistą objętość (-> masę) drewna oblicza się stosując odpowiednio redukujące współczynniki. W praktyce korzysta się ze specjalnych tabel.
MERT SZEŚCIENNY – (symbol: m3), miara objętości -> drewna okrągłego -> miąższość -> kubik..
MIAZGA (kambium) – tkanka twórcza występująca pomiędzy drewnem a łykiem; powoduje przyrost drewna (ksylem) w kierunku rdzenia a na zewnątrz przyrost łyka (floem).
MIAZGA KORKOTWÓRCZA ( felogen ) – tkanka twórcza wytwarzająca na zewnątrz korek, a do wewnątrz -> felodermę.
MIĄŻSZOŚĆ – objętość drewna w drzewie wyrażona w m3; miąższość grubizny - objętość okrągłego drewna grubego (o śr. powyżej 5 cm, mierzonej w cieńszym końcu bez kory); miąższość drobnicy - objętość drewna o wymiarach w grubszym końcu poniżej 5 cm.
MIĘDZYWĘŹLE – odcinek pędu pomiędzy okółkami liści.
MIĘKISZ (parenchyma) – tkanka roślinna złożona z żywych komórek, w których odbywają się podstawowe procesy życiowe rośliny.
MIĘKISZ ŁYKOWY – tkanka z żywych komórek przewodząca wytworzone przez liście -> asymilaty w kierunku ich magazynowania lub zużycia.
MIĘDZYNARODOWE TOWARZYSTWO OCHRONY I UPRAWY DRZEW – stowarzyszenie zawodowe arborystów propagujące edukację zawodową, uprawę drzew na terenach zurbanizowanych oraz szeroko rozumianą ochronę drzew i drzewostanów.
MIKORYZA – współżycie roślin wyższych z grzybami w bezpośrednim kontakcie z nimi w obrębie -> korzeni włośnikowych.
MIKORYZACJA – szczepienie gleby grzybami mikoryzowymi. Zabieg istotny dla poprawienia kondycji drzew rosnących poza lasem.
MIKROELEMENTY – pierwiastki chemiczne w ilościach śladowych, niezbędne dla organizmów roślinnych (B, Mn, Zn, Cu, Mo, Fe, Mg, S).
MIMOŚRODOWOŚĆ RDZENIA – ekscentryczność -> rdzenia, niezgodność usytuowania rdzenia wobec geometrycznego środka przekroju poprzecznego pnia lub konara. Mimośrodowość związana jest zwykle z eliptycznym kształtem powierzchni przekroju oraz różnymi właściwościami drewna o wąskich i szerokich przyrostach, często o cechach -> drewna reakcyjnego. Powstaje też z różnych przyczyn, często w wyniku reakcji na obciążenia.
MINERALIZACJA – proces rozkładu substancji organicznych na proste związki nieorganiczne.
MORFOLOGIA DRZEWA – nauka o zewnętrznej budowie drzewa.
MTOiUD – -> Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony i Uprawy Drzew.
MULCZ – zrębki drzewne, kora, sieczka ze słomy zbóż lub temu podobne materiały oraz mieszanki tych materiałów pochodzenia organicznego (świeże lub częściowo kompostowane) użyte w różnym celu do ściółkowania gleby. Mulczowanie jest tanim sposobem wykorzystania odpadów, a ponadto służy: ochronie i wzbogacaniu gleby oraz zatrzymywaniu wilgoci w skupinach krzewów, pod drzewami, w produkcji szkółkarskiej, na terenach zielonych i ogrodach przydomowych dla ich walorów estetycznych (i praktycznych - ogranicza rozwój chwastów) itd.
MURSZ -> zgnilizna – przebarwione i rozkładające się w wyniku działania grzybów drewno. W zależności od stopnia rozkładu drewna wyróżniamy: mursz twardy, charakteryzujący się przebarwieniem, zachowaną strukturą drewna i nieznacznie zmniejszoną wytrzymałością techniczną; mursz miękki, charakteryzujący się w różnym stopniu uszkodzoną lub zniszczoną strukturą drewna, a tym samym brakiem wytrzymałości technicznej; wyróżnia się w nim mursz (-> zgniliznę) destrukcyjny, korozyjny i mursze pośrednie.
MURSZE – gleby przejściowe od gleb bagiennych do gleb mineralnych, charakteryzujące się między innymi bogatym składem substancji organicznych.
MYGŁA – stos drewna okrągłego, ułożonego na podkładach.
NACZYNIA ( tracheje ) – w gat. iglastych martwe komórki drewna przewodzące wodę.
NABIEGI KORZENIOWE, fałdy -> napływy korzeniowe.
NAPOWIETRZANIE KORZENI – dostarczanie korzeniom niezbędnego powietrza za pomocą specjalnych maszyn lub stałych instalacji napowietrzających (w obrębie korzeni drzew) w postaci systemu rur, studzienek lub przy użyciu innych materiałów (np. żwir, otoczaki).
NAWOŻENIE DRZEW – dostarczanie drzewu dolistnie, doglebowo lub iniekcyjnie składników pokarmowych.
NAWRÓT CIĘĆ – czas pomiędzy najbliższymi terminami cięć -> turnus cięć.
NAPŁYWY KORZENIOWE – fałdy, -> nabiegi korzeniowe; zniekształcenia szyi korzeniowej i odziomkowej części pnia w formie podłużnych wypukłości rozpoczynających się od korzeni i stopniowo zanikających na pniu.
NIEDOPIŁ – celowo niedocięty fragment płaszczyzny cięcia ścinającego, pełniący funkcję -> zawiasu, utrzymującego drzewo w obranym kierunku obalania.
NOT – Naczelna Organizacja Techniczna – federacja stowarzyszeń i branżowych organizacji zawodowych w Polsce.
OBERWANIA -> obrywy – skutek nieumiejętnego odcinania gałęzi, najczęściej grubych i konarów, bez wcześniejszego ich podcięcia od dołu. W trakcie cięcia drewno rozszczepia się poniżej rzazu (obrywa się) i niedocięta gałąź odłamuje się wraz z tkankami (drewnem, łykiem i korą) należącymi do pnia.
OBCIĄŻENIE DOPUSZCZALNE, DOR – podstawowy współczynnik bezpieczeństwa dot. lin używanych w chirurgii drzew wyrażony w kG: jest stosunkiem obciążenia niszczącego do współczynnika bezpieczeństwa określonego dla danej liny. W praktyce jest to 1/5 - 1/6 obciążenia niszczącego linę ( 6- krotny zapas).
OBCIĄŻENIE NISZCZĄCE, ON – obciążenie liny powodujące jej zerwanie. ON określone jest atestem lub certyfikatem liny.
OBNIŻANIE KORON – obniżanie środka ciężkości koron wykonywane w celu poprawienia statyki drzewa, zwolnienia przyrostu na wysokość, ograniczenia wielkości drzewa znajdującego się w kolizji z urządzeniem technicznym (linie elektroenergetyczne, konstrukcje itp.) lub zabudowaniami. Porównaj bliskoznaczne -> cięcia korygujące, c. redukcyjne, redukcja koron.
OBRACAK – narzędzie ręczne, działające na zasadzie dźwigni, służące do obracania dłużyc i kłód -> kantak.
OBRYW – w żargonie -> oberwanie.
OBRĄCZKA – owalne zgrubienie u nasady pędów w wyniku wzajemnego, naprzemiennego narastania drewna pnia i pędu (gałęzi) w celu wzmocnienia naturalnego wiązania gałęzi z pniem.
OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU – szczególna prawna forma ochrony przyrody, uwzględniająca walory krajobrazu, wyróżniającego się swoistym terenem o różnych typach ekosystemów w zakresie określonym przepisami ustawy o ochronie przyrody. Porównaj -> park krajobrazowy.
OCZKO – pąk w stanie spoczynku.
OCZYSZCZANIE SIĘ STRZAŁ – naturalny proces obumierania i odpadania dolnych gałęzi drzew.
ODBIJANIE, odrastanie, puszczanie odbitek – pędy odroślowe z pączków śpiących lub przybyszowych, formujące się na pniaku, pniu, korzeniach lub w pobliżu utraconych części korony.
ODBITKA – pęd odroślowy, -> wilk.
ODBITKA KORZENIOWA – pęd nadziemny powstały albo z pączka przybyszowego, albo pojawiający się na korzeniach po wycięciu drzewa lub skaleczeniu korzenia macierzystego.
ODBUDOWANIE KORONY – zbudować na nowo koronę zgodnie z naturalnym pokrojem drzewa; odrestaurować górne rozgałęzienie drzewa utworzone z konarów i gałęzi.
ODCIĄG – lina stalowa, zamontowana na drzewie i zakotwiona w fundamencie, mająca na celu poprawienie statyki drzewa pochyłego; również jedna z lin podtrzymująca starsze drzewo w czasie ukorzeniania się w nowych warunkach (np. po przesadzeniu).
ODCIĄŻENIA – potocznie cięcia zbyt ciężkich konarów w celu uchronienia ich przed wyłamaniem -> cięcia odciążające i cięcia korygujące
ODCZYN GLEBY – potocznie: kwasowość gleby - stan roztworu glebowego, mierzony stosunkiem stężenia jonów wodorowych do stężenia jonów wodorotlenowych (pH). W zależności od metody odczyn gleby określany jest jako kwasowość hydrolityczna (pHH2O) lub wymienna (pHKCL).
ODLEGŁOŚĆ BEZPIECZNA – podyktowana względami bezpieczeństwa odległość, przyjęta jako bezpieczna dla osób przebywających (lub poruszających się) w pobliżu drzewa ścinanego albo drzewa, na którym prowadzone są prace na wysokości. Np. dla drzewa obalanego w całości jako odległość bezpieczną przyjęto dwukrotną wysokość drzewa.
ODRASTANIE -> odbijanie.
ODROŚLAK – drzewo odroślowe, drzewo pochodzące z odrośli.
ODROŚLE – pędy drzew pochodzące z pączków przybyszowych pnia lub korzeni -> pędy odroślowe.
ODZIOMEK – dolna, bezgałęzista część pnia, łącząca się z -> szyją korzeniową.
OGŁAWIANIE DRZEW – pozbawianie drzewa korony w całości lub w jej znacznej większości wraz z wierzchołkiem; drastyczne cięcie skracające życie drzewa, wykonywane najczęściej dla rzekomej ochrony urządzeń technicznych, odsłonięcia budynków mieszkalnych itp.; skraca życie drzewa; dawniej cięcie wierzb dla uzyskania opału lub materiału do wyrobów wikliniarskich. W leśnictwie technika usuwania drzew bardzo wysokich lub drzew z koronami górującymi nad dolnym piętrem w celu ograniczenia strat, które powodowałyby drzewa obalane w całości. Porównaj -> redukcja koron -> podkrzesywanie.
OGÓLNOPOLSKA SEKCJA LECZENIA I PIELĘGNOWANIA DRZEW OZDOBNYCH – organizacja działająca w latach 1985 - 1991 w strukturach Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT jako sekcja przy Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Ogrodnictwa. Celem statutowym OSLiPDO była w szerokim tego słowa znaczeniu popularyzacja idei leczenia i pielęgnowania drzew ozdobnych.
OGRÓD – 1. urządzony teren, na którym uprawiane są rośliny użytkowe lub ozdobne 2. komponowane przestrzennie założenie przeznaczone do wypoczynku ludzi, zaspakajania potrzeb estetycznych lub ozdoby obiektów, w którym podstawowym tworzywem są twory przyrody (rośliny, skały, piasek, woda).
OGRÓD BAROKOWY – ogród geometryczny, w którym poszczególne elementy założenia sytuowano wzdłuż głównej osi symetrii wspólnej dla pałacu i ogrodu. Do elementów ogrodu barokowego należą: aleja wjazdowa, zespół dziedzińców, pałac (dominanta założenia), partery, boskiety, zwierzyniec i inne.
OGRÓD GEOMETRYCZNY – ogród, którego regularny plan opiera się na geometrycznym podziale powierzchni.
OGRÓD FRANCUSKI – potoczna nazwa -> ogrodu barokowego, przyjęta od ojczyzny stylu.
OGRÓD RENESENSOWY – ogród o regularnym zarysie planu i podziale terenu na kwadratowe kwatery przedzielone drogami, powiązany kompozycyjnie z domem mieszkalnym.
OGRÓD WŁOSKI – potoczna nazwa ogrodu -> renesansowego przyjęta od ojczyzny stylu.
OGRÓD ZDROJOWY -> park zdrojowy.
OKRES SPOCZYNKU WEGETACYJNEGO – okres uśpienia (zwolnienia) procesów fizjologicznych roślin. U drzew rodzimych pokrywa się z porą zimy.
OKRES WEGETACYJNY – okres wzmożonej aktywności fizjologicznej roślin. U drzew rodzimych występuje od wiosny do jesieni, przemiennie z okresem spoczynku.
OKRZESYWANIE – odcięcie gałęzi od pnia na całej jego długości.
OKULENT – drzewko lub krzew otrzymane techniką -> okulizacji.
OKULIZACJA – otrzymywanie pożądanej odmiany drzewa lub krzewu za pomocą wszczepianego na podkładce - siewce lub sadzonce - -> oczka lub -> zraza.
OPARZELINA KORY – zgorzelina słoneczna; zjawisko zabicia miazgi, a w następstwie odpadanie kory z pni drzew o cienkiej korowinie, wywołane przez nagrzanie promieniami słonecznymi do temp. powyżej +54°C, a szczególnie na skutek nagłego odsłonięcia drzew.
OPASKA UCISKOWA – giętka opaska dł. ok. 1 m szer. ok. 5 cm z zapięciem. Poprzez dociśnięcie tętnicy do kości służy do zatrzymania silnego krwawienia zagrażającego życiu. Zakłada się ją około 5 centymetrów powyżej miejsca krwotoku, ale nigdy poniżej łokcia lub kolana, ponieważ w tym przypadku tętnica wejdzie pomiędzy 2 kości i opaska nie zadziała właściwie. Po założeniu opaski należy zanotować godzinę i zapisać ją na kartce umieszczonej w pobliżu opatrunku.
OPATRUNEK UCISKOWY – opatrunek mający na celu zatamowanie krwawienia. Zakłada się go używając jałowej gazy (lub innego materiału niekłaczkującego) oraz bandaża dzianego. Jest obecnie polecany we wszystkich rodzajach zranień. Składa się on z warstwy opatrunku jałowego, warstwy uciskającej, i opaski mocującej. Warstwą uciskającą mogą być zwinięte gaziki lub kawałek drewna, itp. Siła z jaką bandażujemy opaską uciskową, musi być tylko taka, by powstrzymać intensywny wypływ krwi.
OPRYSKIWACZ – urządzenie ogrodnicze do opryskiwania roślin. W chirurgii drzew również do nanoszenia impregnatów na martwe powierzchnie.
OPUS TOPIARUM – drzewa sztucznie strzyżone w różne formy geometryczne lub figuralne -> cięcia form sztucznych.
ORSZTYN (rudawiec) – brunatna lub rdzawa warstwa mineralnego tworzywa gleby związana substancjami humusowymi, utwardzonymi związkami żelaza i innych pierwiastków, wytworzona w glebie w czasie procesu bielicowania, zwykle w związku ze zmianami poziomu wód zawierających związki żelaziste; utrudnia rozwój korzeni drzew.
OSKOŁA – sok z brzozy.
OSMOZA – zjawisko przenikania przez półprzepuszczalne błony komórkowe roztworów o mniejszym stężeniu do roztworów o większym stężeniu (dyfuzja).
OSTRY KĄT – potocznie: skrót myślowy, określający słabe wiązanie pomiędzy gałęzią a pniem lub pomiędzy dwoma pniami, charakteryzujące się ostrym kątem w rozwidleniu – rozwidlenie kompresyjne. Rozwidlenie niebezpieczne, w opisie stanu drzewa określane symbolem V. Porównaj -> rozwidlenie o kącie szerokim, określane symbolem U.
OTULINA – pas ochronny z drzew i krzewów wokół parku lub rezerwatu; w odniesieniu do parków narodowych i krajobrazowych - większy obszar ochronny wokół nich.
OWOC – organ roślin okrywający ich nasiona. Wśród różnych form owoców, potocznie nazwa ta odnosi się do owoców właściwych, pozyskiwanych z drzew i krzewów do celów spożywczych, zielarskich (farmakologicznych) i ozdobnych.
ÓSEMKA – 1. przyrząd alpinistyczny ułatwiający zjazd po linie. 2. węzeł podobny do -> kluczki
PARK – 1. w architekturze, duży -> ogród powiązany przestrzennie i kompozycyjnie z warunkami naturalnymi i otaczającym krajobrazem, przystosowany do czynnego i biernego wypoczynku; 2 w ochronie przyrody obszar objęty szczególną formą ochrony ze względu na swe wartości przyrodnicze lub krajobrazowe (-> park narodowy -> park krajobrazowy).
PARK ANGIELSKI – potoczna nazwa XIX-wiecznych ogrodów o układzie swobodnym -> park krajobrazowy
PARK DENDROLOGICZNY – zaprojektowana kompozycyjnie i przystosowana do zwiedzania i biernego wypoczynku powierzchnia z kolekcją roślin drzewiastych uprawianych do celów naukowych i dydaktycznych. Termin bliskoznaczny -> arboretum.
PARK MIEJSKI – publiczne założenie ogrodowe przeznaczone do biernego i czynnego wypoczynku oraz - jako strefa zieleni wysokiej - poprawy warunków życia ludzi w miastach.
PARK NARODOWY – obszar przyrodniczy o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, objęty szczególną formą ochrony konserwatorskiej całości przyrody oraz krajobrazu określonej przepisami ustawy o ochronie przyrody.
PARK KRAJOBRAZOWY – 1. wkomponowane w krajobraz założenie ogrodowe o układzie swobodnym (potocznie -> park angielski); - 2. szczególna forma ochrony przyrody na obszarze posiadającym wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe w zakresie określonym Ustawą o Ochronie Przyrody. Porównaj -> obszar chronionego krajobrazu.
PARK PODWORSKI – nazwa zbiorowa: założenia ogrodowe (dziś zwykle już ich pozostałości) zakładane niegdyś wokół dworów i ich zabudowań gospodarczych wokół dworu i jego zabudowań gospodarczych.
PARK PRZYPAŁACOWY – określenie wielkich ogrodowych założeń barokowych; potocznie - nazwa zbiorowa pałacowych założeń ogrodowych wszelkich stylów, tworzących wraz z pałacem tzw. zespół pałacowo-parkowy.
PARK UZDROWISKOWY – zespół terenów zieleni tworzący zewnętrzne otoczenie ogrodów zdrojowych (-> parków zdrojowych), na których skupione są pensjonaty i sanatoria uzdrowiskowe.
PARK WIEJSKI – 1. w znaczeniu prawnym: teren zadrzewiony posiadający cechy kompozycji przestrzennej o charakterze parku, ustanowiony przez organ gminy jako park wiejski; 2. w znaczeniu potocznym pojęcie to bywa używane też zamiennie z -> parkami podworskimi.
PARK ZABYTKOWY – założenie ogrodowe mające znaczenie dla dziedzictwa i rozwoju kulturalnego ze względu na jego wartość historyczną, naukową lub artystyczną; podlega ochronie na podstawie przepisów ustawy o ochronie dóbr kultury i o muzeach
PARK ZDROJOWY – ogród zdrojowy; centrum założenia ogrodowego uzdrowiska, którego elementami są zakłady lecznicze, promenady, "deptaki", dywanowe partery ogrodowe, muszla koncertowa itp.
PAS ASEKURACYJNY -> uprząż.
PAS BEZPIECZEŃSTWA – szeroki pas zapinany na klamrę, posiadający ucha do przypięcia lin asekuracyjnych. Wykorzystywany przy pracach wysokościowych z podnośnika i rusztowań oraz jako pas dodatkowy przy pracach w uprzęży na linach służąc wówczas do podwieszania narzędzi i zwiększania możliwości dodatkowej asekuracji).
PAS DROGOWY – wydzielony pas terenu, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów oraz do ruchu pieszych, wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami inżynierskimi, placami, zatokami postojowymi oraz znajdującymi się w wydzielonym pasie terenu chodnikami, ścieżkami rowerowymi, drogami zbiorczymi, drzewami oraz urządzeniami technicznymi związanymi z prowadzeniem i zabezpieczaniem ruchu drogowego.
PAS OCHRONNY -> otulina.
PAS ŻYCIOWY – pozostały pas żywych tkanek na obwodzie uszkodzonego pnia, umożliwiający komunikację pomiędzy korzeniami i koroną, a tym samym dający uszkodzonemu drzewu możliwość przeżycia oraz lepszego gojenia uszkodzeń.
PATOGENY – czynniki chorobotwórcze.
PESTYCYDY – substancje naturalne lub sztuczne stosowane do zwalczania szkodników
arborycydy - środki do niszczenia drzew i krzewów;
bakteriocydy - środki do niszczenia bakterii (bakteriobójcze);
defolianty - środki do usuwania liści;
insektycydy - środki do niszczenia owadów (owadobójcze);
rodentycydy - środki do zwalczania gryzoni;
fungicydy - środki grzybobójcze;
herbicydy - środki chwastobójcze.
PĘCHERZ ŻYWICZNY – zbiornik -> żywicy w korze niektórych drzew iglastych (np. jodły, jedlicy), którego ścianki tworzą komórki żywicotwórcze. Porównaj -> przewody żywiczne.
PĘD – zasadniczy morfologicznie "osiowy" element roślin naczyniowych, na którym znajduje się pączek szczytowy oraz pączki boczne, z których w następnym roku wyrastają kolejne pędy. U drzew z pędu głównego wykształca się pień, a pędy boczne tworzą dynamicznie rozbudowującą się koronę. Rozmieszczenie względem siebie pączków na pędzie powoduje tworzenie się różnych typów rozgałęzień charakterystycznych dla poszczególnych rodzajów drzew (rozgałęzienia: monopodialne, sympodialne, dychotomiczne).
PĘD CIĄGNĄCY – żywy pęd (gałąź, konar) o średnicy minimum ¼ usuwanej gałęzi, pozostawiony nad raną w celu jej odżywiania w okresie tworzenia tkanki gojącej. Podobnie -> gałąź matka.
PĘD DŁUGI – długopęd, pęd o wyraźnie wydłużonych -> międzywęźlach.
PĘD ODROŚLOWY -> odrośla.
PĘD ROCZNY – pęd wyrastający w jednym -> okresie wegetacyjnym.
PĘD SKRÓCONY – pęd krótki; krótkopęd, pęd o wyraźnie krótkich -> międzywęźlach.
PĘD ŚWIĘTOJAŃSKI – pęd wyrosły w jednym roku z pączka nie zimującego, wytworzonego w tym samym okresie wegetacyjnym.
PĘKANIE DREWNA – rozszczepianie się włókien drzewnych wskutek występowania w drewnie wewnętrznych naprężeń. Przy poprzecznym cięciu drzew, przesychające drewno z reguły pęka promieniście (pęknięcia rdzeniowe) np. po cięciu konarów; pęknięcia okrężne występują pomiędzy przesychającym drewnem wąsko i szerokosłoistym lub wskutek rozkładu powodowanego działalnością niektórych grzybów. Swoistym rodzajem pęknięć są też -> pęknięcia mrozowe (rdzeniowe, występujące permanentnie w tym samym miejscu przy niskich temperaturach).
PĘKNIĘCIA MROZOWE – promieniowe rozszczepienie pnia, często na jego znacznej długości powstałe w wyniku nagłego znacznego spadku niskich temperatur lub długotrwałego mrozu powodującego naprężenia wynikające z różnicy tempa wyrównywania temperatur cieplejszego drewna znajdującego się wewnątrz pnia, a jego przemarzającej i szybciej kurczącej się z tego powodu warstwy zewnętrznej. Pękanie takie charakteryzuje zwykle odgłos podobny do wystrzału karabinowego. Po zelżeniu mrozu rozwarcie szczeliny pęknięcia mrozowego zwiera się i podczas wegetacji u gat. liściastych zarasta z obu stron -> kalusem. Pęknięcia mrozowe są uszkodzeniami permanentnymi powstającymi w tym samym miejscu przy kolejnych mrozach nawet nie tak silnych jak powodujących uszkodzenie pierwotne. Narastający co roku kalus z czasem przyjmuje postać -> listwy mrozowej.
PĘTLE – wiązane lub zszywane krótkie odcinki lin lub taśm z przeznaczeniem do prusikowania lub zakładania stanowisk asekuracyjnych.
PIANKA POLIURETANOWA – stosowane dawniej sztuczne tworzywo, którym wypełniano niektóre ubytki drewna w drzewach.
PIELĘGNOWANIE DRZEWA – jest to systematycznie wykonywany zespół zabiegów bezpośrednio na drzewie i wokół jego stanowiska, zmierzający do utrzymania i poprawy stanu zdrowotnego drzewa oraz ograniczenia zagrożeń otoczenia stwarzanych przez drzewo.
PIELĘGNOWANIE DRZEWOSTANU PARKOWEGO – całość czynności obejmujących pielęgnowanie drzew, pielęgnowanie gleby i cięcia pielęgnacyjne w drzewostanie, wykonywane w celu uzyskania najlepszej zdrowotności drzewostanu – z jednoczesnym zachowaniem formy drzew charakterystycznej dla danego założenia parkowego.
PIEŃ – wieloletnia, zdrewniała łodyga, na której rozbudowuje się -> korona drzewa. Główna oś konstrukcji drzewa, zakotwionej w ziemi przy pomocy -> korzeni, utrzymującej nad ziemią koronę. Poza funkcjami konstrukcyjnymi spełnia różne funkcje fizjologiczne, głównie transportując w górę wodę z solami mineralnymi, a w dół -> asymilaty.
PIERŚCIEŃ – skrót myślowy: pierścień z nakrętką (ucho); odkuwka stalowa w kształcie pierścienia, z gwintowanym otworem w pogrubionej części pierścienia. Nakręcona na śrubę stanowi element łączący -> kotew z liną; ma zastosowanie jako element niektórych typów -> wiązań elastycznych -> odciągów itp. urządzeń wykorzystujących linę stalową.
PIERŚNICA – średnica drzewa mierzona na wysokości 1,3 m na ziemią (u drzew rosnących na stoku lub skarpie mierzona od strony zbocza).
PILARKA – potocznie piła mechaniczna; piła silnikowa do ścinki i okrzesywania drzew oraz do przerzynania drewna.
PILARZ – nazwa potoczna pracownika posługującego się w pracy -> pilarką.
PILARKA ELEKTRYCZNA – pilarka silnikowa z napędem elektrycznym; niepraktyczna, nie ma zastosowania w chirurgii drzew ze względu na wymogi bezpieczeństwa.
PILARKA SPALINOWA – pilarka silnikowa z napędem spalinowym, podstawowe narzędzie chirurga drzew.
PILARKA ŁAŃCUCHOWA – pilarka silnikowa, której elementem tnącym jest piła łańcuchowa.
PIŁA – narzędzie ręczne lub mechaniczne służące do przerzynania różnych materiałów.
PIŁA ŁAŃCUCHOWA – łańcuch tnący, który składa się z ogniw połączonych nitami, przy czym część ogniw wyposażona jest w zęby tnące, zwykle w postaci prawo- i lewostronnych żłobików. W języku potocznym piłą łańcuchową nazywa się przeważnie kompletną -> pilarkę łańcuchową.
PIŁA "LISI OGON" – piła ręczna, czasem instalowana na tyczce, przystosowana do wycinania gałęzi przy pracach pielęgnacyjnych. Charakteryzuje się lekko sierpowatym wygięciem brzeszczotu oraz pochylonymi w kierunku rękojeści zębami, tnie jednokierunkowo "do siebie".
PIŁA POPRZECZNA – piła ręczna, dwuosobowa, przystosowana do poprzecznego przerzynania drewna. W żargonie żartobliwie zwana "moja - twoja".
PIŁA KABŁĄKOWA – uniwersalna piła ręczna jedno- lub dwuosobowa z brzeszczotem naprężonym kabłąkiem. Jej zastosowanie ograniczone jest ze względu na przeszkadzający w gałęziach kabłąk.
PLANTY – tereny zielone założone zwykle wokół starego miasta w miejscach dawnych fortyfikacji.
PHLOEM -> łyko.
PLOMBOWANIE DRZEW – dawna metoda konserwacji drzew, polegająca na wypełnianiu ubytków drewna plombami z kruszyw mineralnych lub tworzyw sztucznych. Zaniechana ze względu na nieskuteczność, a nawet szkodliwość.
PLAN CIĘĆ – w leśnictwie, część planu urządzania lasu, w której podany jest termin oraz lokalizacja, rodzaj (typ rębni) i rozmiar cięć.
PLAN WYRĘBU – projekt wycinki drzew i krzewów -> w pasie drogowym sporządzony przez zarządcę drogi w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem przyrody i organem gminy; stanowi załącznik do wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew.
PŁACZ DRZEWA – u niektórych gatunków drzew zjawisko obfitego wycieku soków w miejscach zranienia, szczególnie w porze wiosennej.
PNIAK – po ścięciu dolna część pnia drzewa pozostająca w ziemi.
PNIAK RUSKI – potoczna nazwa zbyt wysokiego pniaka. Nazwa wywodzi się z gospodarki rabunkowej, kiedy to ścinano drzewa na wysokości pasa osoby ścinającej.
PODKŁADKI KORYGUJĄCE SKOŚNE – przy montażu śrub przelotowych, asymetrycznej grubości płaska podkładka okrągła lub trapezowo ucięta rurka stalowa służąca do zniwelowania nie prostopadłej do osi śruby płaszczyzny drewna pod podkładką.
PODKRZESYWANIE DRZEW – usuwanie ze stojących drzew dolnych gałęzi. Porównaj -> ogławianie drzew i -> redukcja koron.
PODPORA – konstrukcja zwykle w formie drewnianego lub stalowego słupa, osadzona na fundamencie, podpierająca konar lub całe drzewo narażone na wyłamanie lub wywrócenie.
PODSYPKA ŻWIROWA – jeden ze sposobów zabezpieczania ubytków w pniach poniżej poziomu gruntu, ułatwiający odprowadzanie wody, rodzaj drenażu. Zamiennie stosowany jest -> keramzyt.
PODWIESZENIA – wzmocnienie mechaniczne części korony lub całego drzewa, narażonych na wyłamanie lub obalenie, polegające na poprawieniu statyki poprzez podwieszenie ich do specjalnej konstrukcji w postaci pylonu (masztu), rusztowania lub innej konstrukcji wyższej od podwieszanej części drzewa w sposób umożliwiający odchylenia boczne. Sposób ten ma zastosowanie w przypadku potrzeby zachowania drzewa w niezmienionym -> pokroju, przy braku możliwości zastosowania innych sposobów poprawienia jego statyki i przy zachowaniu warunku nie usztywniania wzmacnianego drzewa. Pełni funkcję podobną do wiązań elastycznych - przy braku wyższego punktu mocowania liny.
POKRÓJ DRZEWA ( habitus ) – uwarunkowany genetycznie zewnętrzny charakterystyczny dla gatunku (odmiany) kształt drzewa zmieniający się wraz z wiekiem drzewa oraz pod wpływem oddziaływania warunków zewnętrznych; np. ten sam egzemplarz wytworzy w zwarciu inny pokrój niż na otwartej przestrzeni, drzewo młode posiada inny pokrój niż drzewo stare. Porównaj -> forma pokrojowa.
POLSKIE TOWARZYSTWO CHIRURGÓW DRZEW – Stowarzyszenie w ramach Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT, powołane w roku 1991 przez grupę osób profesjonalnie zajmujących się leczeniem i pielęgnacją drzew w celu kształtowania etyki, podnoszenia kwalifikacji zawodowych swoich członków, ochrony zawodu oraz propagowania idei ochrony drzew.
PORA CIĘĆ – najkorzystniejszy dla danego gatunku drzewa lub krzewu termin -> cięcia.
POSUSZ – martwe lub zamierające drzewa w drzewostanie w wyniku naturalnego ich wydzielania się skutkiem zagęszczenia drzew, w wyniku opanowania ich przez choroby lub szkodniki, albo zmian w środowisku np. zmian poziomu wód gruntowych, zanieczyszczeń powietrza lub gleby -> susz.
POSUSZ CZYNNY – drzewa zamierające lub martwe, ale zasiedlone jeszcze przez szkodnika, który je opanował.
POSUSZ JAŁOWY – drzewa martwe, opuszczone już przez szkodnika.
POMNIK PRZYRODY – zasługujący na ochronę pojedynczy twór przyrody (lub ich skupienia), który ze względu na rzadkość występowania lub indywidualne cechy ma szczególną wartość przyrodniczą, naukową, estetyczną, zabytkową (historyczną) itp.; jest odpowiednio oznakowany i wpisany do urzędowego rejestru wojewódzkiego konserwatora przyrody.
POWIETRZE GLEBOWE (atmosfera gleby) – powietrze zawarte w przestrzeni glebowej.
POZYCJA BOCZNA BEZPIECZNA – (pozycja boczna ustalona), termin medyczny – pozycja, w której pacjent leży na boku, noga od strony ziemi jest wyprostowana, druga noga zgięta w biodrze i kolanie opiera się kolanem o ziemię. Ręka od strony ziemi wyciągnięta swobodnie powyżej głowy, druga ręka spoczywa na niej podtrzymując głowę. Pozycji tej nie wolno stosować w przypadku podejrzenia uszkodzenia kręgosłupa.
POZYCJA FIZJOLOGICZNA – każda pozycja naturalna np. poszkodowany leży na lekko podpartych plecach i z lekko uniesionymi kolanami. pozycja, w której pacjent leży na plecach z kolanami lekko uniesionymi.
PÓŁWYBLINKA – węzeł UIAA, węzeł Baumgartnera, węzeł włoski, węzeł Muntera - węzeł używany do asekuracji dynamicznej.
PPE – Personal Protective Equipmet -> (ang.) sprzęt ochrony osobistej wg dyrektywy Unii Europejskiej.
PRACE KONSERWATORSKIE – prace mające na celu utrzymanie w należytym stanie przedmiotu chronionego (pomnika przyrody, parku itp.).
PREPARAT SYSTEMICZNY – środek owado- lub grzybobójczy aplikowany roślinie i rozprowadzany przez nią w tkankach. Synonim -> preparat układowy.
PREPARAT UKŁADOWY -> p. systemiczny.
PREPARAT WABIĄCY – preparat zapachowy używany w ochronie drzew do wabienia szkodników w celu ich masowego niszczenia lub monitorowania populacji. Najczęściej są to sztucznie otrzymywane feromony (zapach seksualny) lub zapach składników pożywienia.
PREWENCJA – okres ochrony ludzi i zwierząt pożytecznych (np. pszczół) przed szkodliwym działaniem zastosowanych -> pestycydów (Porównaj -> karencja).
PROCES WYDZIELANIA NATURALNEGO – proces zmniejszania się z wiekiem liczby drzew w drzewostanie albo gałęzi w koronie drzewa, w wyniku dynamiki rozwoju i zmian wegetacji.
PROCES TWARDZIELOWANIA – u niektórych gat. rozpoczynający się odśrodkowo (od rdzenia) proces zamierania -> miękiszu drzewnego, zasklepiania naczyń wcistkami i cewek zatyczkami oraz nasycania błon komórkowych związkami żywicznymi, garbnikami i barwnikami.
PROJEKT GOSPODARKI DRZEWOSTANEM – zwykle plan jednorazowej lub kilkuletniej pielęgnacji drzewostanu -> parku, zadrzewienia przydrożnego obejmujący kompleksowe zabiegi zmierzające do utrzymania drzewostanu w należytym stanie lub zachowania układu zabytkowego.
PROMENADA – 1. chodnik spacerowy; w tym znaczeniu od XIX w. jest to aleja posiadająca szczególne walory widokowe, atrakcyjne formy lub barwne odmiany drzew (krzewów) oraz odpowiednio rozmieszczone miejsca wypoczynku; 2. "dzika promenada" – droga spacerowa (na przełomie XVIII i XIX w.) w krajobrazowej części ogrodu przylegająca do ogrodu regularnego.
PROMIENIE RDZENIOWE – pasmo komórek miękiszowych o szer. do 1 mm i wys. do kilku cm, przebiegające promieniście od łyka w kierunku rdzenia, służące przewodzeniu i magazynowaniu asymilatów oraz przewodzeniu wody w kierunku promieniowym.
PROWADNICA PIŁY – w pilarce łańcuchowej część urządzenia tnącego w postaci brzeszczotu ze zgrzanych blach stalowych z rowkiem prowadzącym łańcuch.
PRÓCHNICA – naturalna mieszanina substancji mineralno-organicznych w glebie.
PRÓCHNO – potocznie: suche resztki drewna o strukturze zniszczonej przez grzyby lub owady, nie przedstawiające w praktyce żadnej wartości użytkowej.
PRÓG BEZPIECZEŃSTWA – różnica poziomu pomiędzy płaszczyzną -> rzazu podcinającego i -> ścinającego, która tworzy próg i wraz z -> zawiasem nadaje drzewu kierunek obalania oraz zapobiega cofnięciu się padającego drzewa.
PRUSIK – węzeł Prusika – jeden z podstawowych węzłów, mający wszechstronne zastosowanie w technikach alpinistycznych; wykorzystuje właściwości zaciskania się przy obciążaniu i luzowania przy odciążaniu; używany w technice "pracy z lin" jako węzeł łączący uprząż pracownika z liną roboczą, do poruszania się po linie i do asekuracji. Posiada kilka wersji różniących się sposobem wiązania.
PRUSIKOWANIE – przemieszczanie się po linie z użyciem węzła Prusika.
PRZESADZARKA – maszyna przesadzająca drzewa wraz z bryłą korzeniową. Zwykle z łopatami wciskanymi w grunt hydraulicznie, wyjmujące drzewa z bryłą o średnicy 0,6 – 2,0 m (max. 3 m), w zależności od przeznaczenia montowane są na ciągnikach rolniczych lub samochodach o dużej ładowności. Przesadzarki wykorzystywane są najczęściej: w szkółkarstwie do produkcji wieloletniego materiału szkółkarskiego (drzewa alejowe, soliterowe itp.); do przesadzania drzew starszych z placów budów; do sadzenia drzew nie szkółkowanych.
PRZESTRZEŃ ŻYCIOWA KORZENI -> strefa korzeniowa.
PRZEŚWIETLANIE
– w leśnictwie: cięcie pielęgnacyjne jako wycinanie niektórych drzew, mające na celu maksymalne wykorzystanie zdolności przyrostowych pozostałych drzew w drzewostanie;
– w sadownictwie: cięcie w koronach drzew i krzewów owocowych, dopuszczające światło do wnętrza korony, w celu uzyskania najwyższej jakości owoców;
– w chirurgii: cięcie rozluźniające zbyt zgęszczoną koronę w celu lepszego wykorzystania przez drzewo światła, a tym samym poprawę warunków jego życia. Również w celu zmniejszenia naporu wiatru.
PRZEWODNIK – dominujący pęd roślin drzewiastych. Na drzewach wielopniowych i w koronach drzew może występować przewodników więcej niż jeden.
PRZEWÓD ŻYWICZNY – zespół komórek u niektórych gatunków drzew iglastych, tworzący swoisty "kanał" o przebiegu poprzecznym lub podłużnym w stosunku do włókien, w którym odbywa się produkcja i magazynowanie pod znacznym ciśnieniem -> żywicy.
PRZYROST – zwiększenie w czasie (np. roku) -> miąższości drzewa lub zwiększenie innych wymiernych elementów wielkości drzewa. Poza przyrostem miąższości najczęściej mierzony jest przyrost grubości (pnia) i wysokości drzewa.
PRZYROST LETNI -> drewno letnie (późne).
PRZYROST WIOSENNY -> drewno wiosenne (wczesne).
PRZYRZĄDY ASEKURACYJNE – przyrządy skonstruowane do asekuracji pracującego technikami pracy z lin, np. karabinki, przyrządy zaciskowe, przyrządy zjazdowe.
PRZYRZĄDY ZACISKOWE – przyrządy do wchodzenia i autoasekuracji na linach, których działanie oparte jest na działaniu dźwigni lub krzywki dociskającej obciążoną linę. Używane powszechnie w sportach górskich i pracach wysokościowych. Przyrządy o podobnym działaniu posiadają różne nazwy handlowe.
PRZYRZĄDY ZJAZDOWE – wykorzystujące tarcie przyrządy do autoasekuracji i zjazdu na linach, używane głównie w sportach górskich. W arborystyce rzadko stosowane ze względu na niewielkie wysokości do zjazdu.
PTCHD – -> Polskie Towarzystwo Chirurgów Drzew NOT.
PUNKT ASEKURACYJNY – miejsce przełożenia liny roboczej lub lonży asekuracyjnej.
PUNKT ASEKURACYJNY NATURALNY – miejsce przełożenia liny roboczej lub lonży asekuracyjnej na konarze lub w rozwidleniu gałęzi.
PUNKT ASEKURACYJNY SZTUCZNY – miejsce przełożenia liny roboczej lub lonży asekuracyjnej przez kolucho lub karabinek na ochronniku kambium albo podobnym urządzeniu zamontowanym na drzewie.
PUNKT KOMPENSACYJNY – stan krytyczny, w którym stosunek -> asymilacji do -> dysymilacji równa się 1. W drzewie zdrowym stosunek ten wynosi ok. 10 : 1, w drzewie zamierającym stosunek ten odwraca się.
PYLONY – konstrukcje inżynierskie w postaci masztów, do których za pomocą lin stalowych podwieszane są narażone na wyłamanie konary lub narażone na obalenie drzewa; najczęściej mają zastosowanie w przypadku konieczności elastycznego podwieszenia konarów przy braku punktu podwieszenia na drzewie (np. w przypadku zniszczenia górnej części pnia).
RADIESTEZJA – "odczuwanie promieniowania"; wiedza umożliwiająca przy pomocy odczuwania promieniowania emitowanego przez różne ciała odnajdywać je, określać oraz poznawać wpływy, jakie wywołują jedne na drugie; w praktyce chirurga drzew radiestezja ma zastosowanie w diagnostyce jako wiedza uzupełniająca (deformacje, skarlenia, asymetryczność, rakowatości, cherlactwo itp. anomalie drzew rosnących nad ciałami promieniującymi). Promieniowanie odbierane i interpretowane przez radiestetę może być mierzone przez osobę bez tych zdolności przy pomocy przyrządu elektronicznego.
RADIX -> korzeń
RADIOPATIA – patologiczna nadwrażliwość wywołana odczuwaniem promieniowania.
RAK DRZEWNY – choroba powodowana przez grzyby bądź bakterie, której objawy występują na gałęziach lub strzale porażonych drzew w postaci pęknięć i ran (rak otwarty) albo kulistych nabrzmień (rak zamknięty).
RANA – miejsce przerwania ciągłości żywej tkanki. Praktycznie są to miejsca cięć, odarcia i obicia kory, oparzenia słoneczne, ogniowe i piorunowe, przemarznięcia, rzadziej uszkodzenia spowodowane przez owady lub grzyby.
RANA POPRZECZNA – miejsce przerwania ciągłości żywej tkanki w wyniku poprzecznego cięcia lub złamania.
RANA STYCZNA – miejsce przerwania ciągłości żywej tkanki stycznie do przyrostów w wyniku odarć, oparzeń, przemarznięć itp.
RATOWNIK – 1. członek zespołu ratunkowego posiadający ukończony kurs kwalifikowanej pierwszej pomocy, określony w Ustawie o Państwowym Ratownictwie Medycznym. 2. arborysta biorący bezpośredni udział w akcji ewakuacji poszkodowanego w wypadku na wysokości.
RATOWNIK MEDYCZNY – zawodowy ratownik posiadający kwalifikacje „ratownika medycznego” potwierdzone stosownym dyplomem, działający na podstawie Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym.
RDZEŃ – 1. kilkumilimetrowe pasmo komórek miękiszowych przebiegającego przez cały pień wzdłuż jego osi. Aktywny w pierwszym okresie życia drzewa, z wiekiem zamiera; 2. wada techniczna drewna.
REANIMACJA – czynności ratowania życia człowieka mające na celu przywrócenie krążenia, oddychania i świadomości.
REGENERACJA – odtworzenie utraconych części rośliny.
RESUSCTYTACJA – czynności ratowania życia człowieka mające na celu przywrócenie minimum funkcji życiowych, to jest krążenia krwi i oddychania.
RESUSCYTACJA KRĄŻENIOWO - ODDECHOWA (RKO) -> resuscytacja
REDUKCJA KORONY – rozległe cięcie korony, polegające na proporcjonalnym do przyjętego -> rozmiaru cięć skróceniu gałęzi oraz całkowitym wycięciu niektórych gałęzi w celu wyrównania właściwych proporcji części nadziemnej drzewa do jego uszkodzonych korzeni, zmniejszonej wytrzymałości mechanicznej pnia (wypróchnienia) lub z innych powodów, prowadzone zwykle w części wierzchołkowej i peryferyjnej korony. Poprawnie zredukowana korona posiada po zabiegu zachowany pokrój, charakterystyczny dla gatunku (odmiany). -> cięcia korygujące, odciążenia,
REP – skrót od -> repsznur
REPSZNUR – cienka, bez własności dynamicznych linka pomocnicza o średn. 4 - 7 mm.
RĘBAK -> zrąbkarka, (zrębkarka),
RĘBARKA -> zrąbkarka.
ROSA PODZIEMNA -> woda kondensacyjna.
ROŚLINY WSKAŹNIKOWE – gatunki roślin (zwykle zielnych) występujące w środowisku w wyniku naturalnej ich sukcesji, wykorzystywane do określania typu środowiska, w którym żyją.
ROZMIAR CIĘĆ – masa żywych gałęzi usunięta w jednym -> nawrocie cięć, wyrażona w procentach stosunku do całkowitej masy żywych gałęzi w koronie drzewa przed cięciem.
ROZPIĘTOŚĆ KORONY – poziomy zasięg korony, w praktyce mierzony średnicą jej rzutu. Patrz -> średnica korony.
ROZWIDLENIE O OSTRYM KĄCIE -> ostry kąt – słabe wiązanie pomiędzy gałęzią a pniem lub pomiędzy dwoma pniami, charakteryzujące się ostrym kątem w rozwidleniu – rozwidlenie kompresyjne. Rozwidlenie niebezpieczne, w opisie stanu drzewa określane symbolem V. Porównaj -> rozwidlenie o kącie szerokim, określane symbolem U.
ROZWIDLENIE O SZEROKIM KĄCIE – rozwidlenie tensyjne – naturalne rozwidlenie charakteryzujące się mocnym wiązaniem pomiędzy gałęziami lub konarami, w opisie drzewa określane symbolem U. Porównaj -> ostry kąt.
ROZWIERANIE ZĘBÓW – rozwodzenie pił, odchylanie górnej części zębów na przemian w prawo i lewo w celu poszerzenia -> rzazu, a tym samym ułatwienia przesuwu brzeszczotu piły.
ROZWIERAK – przyrząd do rozwierania zębów pił.
RUDAWIEC -> orsztyn.
RURKA ROZPIERAJĄCA – element w postaci rurki metalowej z 2 podkładkami, wspomagający wiązanie sztywne, względnie kotew wiązania elastycznego, montowaną w drewnie wypróchniałym, usztywniająca dodatkowo drewno w miejscu montażu; ogranicza podczas pracy zmiany kształtu przekroju drewna. Element nie sprawdza się w praktyce.
RURKA WENTYLACYJNA – rurka, zwykle z twardych tworzyw sztucznych o śr. 25 - 50 mm, wyprowadzona z zamkniętych, nie przewiewnych przestrzeni wypróchniałego drzewa w celu ich wentylowania, a tym samym przesuszania powierzchni ubytków opanowanych przez grzyby niszczące drewno.
RURKI SITOWE (sita) – żywe komórki -> łyka, których poprzeczne ścianki posiadają otwory w postaci sit. Z nich tworzą się pionowe połączone systemy, które przewodzą rozpuszczone w wodzie substancje organiczne.
RYZOMORFY – wytwory grzybni w postaci sznurów przetrwalnych, służących przewodzeniu wody i powietrza, jak również bezpośredniej biologicznej agresji w stosunku do drzew (typowe np. dla opieńki miodowej).
RZAZ – szczelina powstała w wyniku przerzynania drewna piłą.
RZAZ OBALAJĄCY -> cięcie obalające.
RZAZ PODCINAJĄCY – wycięta w drzewie szczelina o kształcie klina, prostopadła do kierunku obalania.
RZECZOZNAWCA – specjalista o wysokich, potwierdzonych przez uprawnioną organizację zawodową kwalifikacjach w określonej specjalności zawodowej. Porównaj bliskoznaczne -> ekspert -> biegły.
RZECZOZNAWCA WERYFIKATOR – wyższy stopień rzeczoznawcy; powołany do weryfikacji opinii i innych opracowań wykonanych przez rzeczoznawców.
RZĘCH – potocznie: maszyna lub drzewo w złym stanie.
SADŹ -> szadź.
SEKATOR – ręczne narzędzie, służące do wycinania cienkich pędów. Zwykle w postaci jednoręcznych nożyc lub cążek, działające w wyniku pracy dłoni albo mechanizmu z napędem pneumatycznym.
SEKCYJNY – termin uzupełniający nazwy czynności, wykonywanych na pewnych odcinkach drzewa, np. "sekcyjne usuwanie konarów", to usuwanie konarów krótkimi odcinkami w celu uniknięcia uszkodzeń mogących powstać w przypadku usuwania konara w całości; "pomiar sekcyjny", to pomiar pnia podzielonego na równe odcinki (sekcje), -> ścinka sekcyjna.
SERCÓWKA -> kausza.
SĘK – podstawa gałęzi wrośniętej w drewno.
SIA – (ang. Static Integrated Assessment) – metoda oceny wytrzymałości pnia drzewa na złamanie.
SIEDLISKO – termin szeroko pojętego zespołu czynników -> środowiska, w którym rośnie lub powinno rosnąć drzewo (wymagania siedliskowe).
SITA -> rurki sitowe.
SITO – -> Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Ogrodnictwa -> NOT
SKRAJNIA DROGI – prześwit w pasie drogowym przeznaczony do ruchu pieszych lub pojazdów. Na typową skrajnię drogi przeznaczonej dla pieszych i ścieżek rowerowych składa się szerokość drogi i wysokość 2,2 m nad dowolnym punktem nad tą drogą; dla ruchu pojazdów na skrajnię składa się szerokości jezdni (poszerzonej o 1 m z każdej strony) i wysokość 4,5 m nad dowolnym punktem nad tym pasem.
SKRĘT WŁÓKIEN – spiralny przebieg włókien pnia, tzw. wzrost kręty.
SKROBAK – skrobaczka, łyżka; ręczne narzędzia różnego kształtu i konstrukcji, służące do czyszczenia ubytków.
SKWER (zieleniec) – małe założenie ogrodowe zdobiące budowlę, ulicę, plac itp.
SŁÓJ ROCZNY – roczny przyrost drewna charakteryzujący się na przekroju poprzecznym jaśniejszym pierścieniem -> drewna wczesnego i ciemniejszym -> drewna późnego.
SOKI – potocznie roztwory wodne krążące w drzewie: roztwór soli mineralnych pobieranych przez korzenie, transportowany w górę (drewnem) i roztwór asymilatów wytwarzanych w liściach spływający w dół (łykiem).
SOLITER – syngielton; pojedyncze drzewo wyróżniające się pięknem kształtu, koloru, faktury lub rzadkością odmiany; najczęściej jest to drzewo pochodzenia obcego bądź rodzime w formie ogrodowej.
SPAŁOWANIE – zdzieranie przez zwierzynę płową kory wraz z łykiem.
SPLOT WŁÓKIEN – zawiły układ włókien w drewnie, bardzo duża nieregularność przebiegu włókien, kiedy tworzą one zawiłe pętle i powikłania; ich występowanie utrudnia pracę chirurga drzew.
SPLOTKA – skręcona wiązka drutów, z których skręca się liny. Dawniej "pokrętka".
SPRZĘT – ogólna nazwa dla nieokreślonych bliżej maszyn, urządzeń i przyrządów mających zastosowanie w pracy zawodowej. Termin bliskoznaczny -> wihajster (niem. wie heisst er).
SPRZĘT ASEKURACYJNY – zestaw uprzęży, lin, karabinków i przyrządów lub jego pojedyncze elementy służące do zapewnienia bezpiecznej wspinaczki, pozycji roboczej oraz zjazdu z drzewa.
SPRZĘT OCHRONY OSOBISTEJ – -> środki ochrony indywidualnej ŚOI, elementy osobistego wyposażenia arborysty służące do ochrony przed skutkami zagrożeń wynikających z wykonywanej pracy np. kask, okulary lub maska p. odpryskowa, ochronniki słuchu, rękawice ochronne itp. Odpowiednik europejskiego -> PPE.
SPUSZCZANIE DRZEW – potocznie w leśnictwie ścinanie i obalania drzew.
STARODRZEW – drzewostan lub drzewa w wieku późnym, zwykle wykazujące osłabienie funkcji życiowych. Potocznie w odniesieniu do terenów zieleni drzewa w wieku dojrzałym bez względu stan zdrowotny.
STOWARZYSZENIE INŻYNIERTÓW I TECHNIKÓW OGRODNICTWA – stowarzyszenie w ramach Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT zajmujące się problematyką ogrodnictwa, w tym arborystyki.
STOŻEK WZROSTU – merystematyczna tkanka twórcza na końcu korzenia, chroniona -> czapeczką, lub tkanka na wierzchołku pędu inicjująca przyrost na długość korzenia lub pędu.
STREFA AERACYJNA -> strefa korzenienia się.
STREFA KORZENIENIA SIĘ – warstwa gleby, w której rozwijają się korzenie drzewa -> przestrzeń życiowa korzeni, posiadająca odpowiednią ilość części stałych (ok. 50%), części ciekłych (ok. 25%) i gazowych z niezbędną do oddychania ilością tlenu (10 - 12% objętości powietrza glebowego). Spadek zawartości tlenu poniżej 2% powoduje zamieranie korzeni.
STRZAŁA – nadziemna część drzewa bez gałęzi, której oś można prześledzić od podstawy do wierzchołka.
STUDZIENKI CHŁONNE – urządzenia w postaci pionowych -> rur drenarskich, drenów z materiałów porowatych lub pionowych otworów wypełnionych luźnymi kruszywami (np. żwiry), odsączające nadmiar wód ze strefy korzeniowej drzewa.
STUDZIENKI NAPOWIETRZAJĄCE – urządzenia w postaci pionowych studzienek połączonych z systemem rur napowietrzających, działających jako wymienniki powietrza glebowego z powietrzem atmosferycznym lub tworzące system pionowe urządzenia podobne do -> studzienek chłonnych lecz służące do napowietrzania gleby.
SUBERYNA – kwasy tłuszczowe i ich estry w postaci substancji nasycającej błony komórkowe kory; zwiększa własności izolacyjne kory,
SUBSTRAT TORFOWY – podłoże torfowe lub podłoże, którego podstawowym składnikiem jest torf ogrodniczy,
SUBSTRAT ZIEMI URODZAJNEJ – podłoże z ziemi zawierającej wystarczające ilości potrzebnych uprawianej na niej roślinie składników mineralnych i organicznych, właściwą strukturę, właściwości fizyczne i chemiczne oraz inne niezbędne cechy gleby,
SUCHOCZUB – uschnięty z różnych przyczyn wierzchołek drzewa.
SUSZ – martwe gałęzie na drzewie -> posusz.
SUSZ FIZJOLOGICZNY – martwe lub obumierające cienkie gałęzie na drzewie, wydzielające się w naturalnym procesie zamierania skutkiem dynamicznego rozwoju korony jak również krótkotrwałych przyczyn zewnętrznych np. suszy -> posusz.
SUSZA FIZJOLOGICZNA – zjawisko, kiedy woda znajdująca się w glebie jest fizjologicznie niedostępna roślinie (np. mróz lub -> zasolenie). Porównaj -> woda higroskopowa.
SUSZKA – drzewo obumarłe (drzewo martwe).
SYSTEM KORZENIOWY – zespół korzeni jednej rośliny. U drzew wyodrębniono trzy podstawowe typy systemów korzeniowych: palowy, poziomy i skośny (sercowy).
SZABLASTOŚĆ PNIA – łukowate wygięcie pnia w części odziomkowej.
SZADŹ – sadź, sędzielina – wytworzona na gałęziach drzew, na krzewach, szuwarach i tym podobnych materiałach warstwa kryształków lodu powstałych w wyniku kontaktu przemarzniętego podłoża z przechodzącą mgłą. Narastająca w ten sposób malownicza pokrywa może powodować szkody w postaci złamań. Zjawiskiem podobnym jest tworzący się w nocy szron.
SZCZEPIENIE GLEBY – zabieg agrotechniczny, polegający na wprowadzeniu do gleby grzybów mikoryzowych, bakterii lub innych organizmów glebowych w celu zwiększenia produktywności gleby.
SZCZEPIENIE MOSTOWE – sposób ratowania drzew, kiedy to znaczne uszkodzenia pni w obrębie tkanek żywych zagrażają jego życiu. Wszczepiając młode pędy, tworzy się przez ranę rodzaj "mostu", który następnie tworzy tzw. -> pas życiowy i odtwarza drogi krążenia soków.
SZEKLA – wielostronnego zastosowania stalowe strzemię ze śrubą, służące do łączenia lin.
SZKODNIKI – zwierzęta powodujące uszkodzenia lub niszczenie drzew, na terenach zieleni zazwyczaj owady. Porównaj -> choroby.
SZNUR PRZETRWALNY -> ryzomorfa.
SZPALER – drzewa lub krzewy zasadzone w szeregu jedno przy drugim, o wysokości powyżej przeciętnej wzrostu człowieka.
SZPALER WŁOSKI – szpaler, w którym korony drzew posiadają formę geometryczną, a pnie pozostają nagie.
SZPARKA (aparat szparkowy) – szczelina w skórce liści i łodyg umożliwiająca wymianę gazów (oddychanie) i transpirację pary wodnej (odparowywanie).
SZYJA KORZENIOWA – część drzewa stanowiąca umowne, pośrednie przejście między pniem a pniakiem i korzeniami, zwykle jest to miejsce ścinania drzewa.
ŚCIEŻKI ODWROTU – wyznaczone przed przystąpieniem do ścinania drzewa kierunki ucieczki drwala, obowiązkowej w chwili utraty przez obalane drzewo równowagi.
ŚCINKA SEKCYJNA – ścinanie drzew odcinkami (sekcjami) od góry.
ŚREDNICA DRZEWA – skrót myślowy, potocznie -> średnica pnia drzewa stojącego.
ŚREDNICA KORONY – w praktyce jest to średnica poziomego rzutu korony -> rozpiętość korony (porównaj -> wysokość korony -> dendrometria).
ŚREDNICA PNIA – 1. na drzewie stojącym jest to średnica mierzona na wysokości 1,3 m nad ziemią -> pierśnica; 2. na drzewie ściętym i okrzesanym jest to średnica mierzona w połowie długości (dłużycy, kłody itp.) bez kory.
ŚREDNICOMIERZ – klupa, przyrząd do pomiaru średnic drzew i drewna okrągłego. W kształcie i zasadzie działania jest podobny do suwmiarki.
ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ – -> sprzęt ochrony osobistej
ŚRODOWISKO – zespół czynników zewnętrznych oddziałujących na drzewo (warunki, w których rośnie drzewo). Porównaj -> siedlisko.
ŚWIDER GLEBOWY – przyrząd służący do wykonywania ręcznie lub różnego typu maszynami otworów w glebie.
ŚWIDER PRESSLERA -> świder przyrostowy.
ŚWIDER PRZYROSTOWY – wkręcany ręcznie w drewno przyrząd do pobierania odwiertek (próbek) z drzewa.
TATRZAŃSKI SKRAJNY – węzeł ratowniczy do wiązania liny z uprzężą. W żeglarstwie stosowany bez uprzęży.
TECHNIKA PODWÓJNEJ ASEKURACJI – podstawowa technika asekuracji arborysty, w której przechodząc na wysokości przepina przemiennie dwie linki asekuracyjne tak, żeby stale co najmniej jedna była aktywna.
TIRFOR – typ ręcznej wciągarki działającej za pośrednictwem przemiennie działających szczęk przesuwających linę stalową. Uciąg z zależności od modelu od 0,5 do 5,5 tony. W Polsce popularny jest model 1,5-tonowy.
TKANKA MIĘKKISZOWA – parenchyma – tkanka stała w której zachodzą podstawowe procesy życiowe rośliny
TKANKA OKRYWAJĄCA – zewnętrzne tkanki -> skórka i korek, chroniące tkanki znajdujące się pod nimi przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, infekcjami oraz uszkodzeniami mechanicznymi.
TKANKA PRZYRANNA -> kalus ( kallus ).
TKANKI MECHANICZNE – tkanki usztywniające konstrukcję drzewa, w tym -> zwarcica (kolenchyma) i -> twardzica (sklerynchyma)
TKANKI PRZEWODZĄCE – drewno z cewkami i naczyniami (transportujące wodę z solami mineralnymi) oraz łyko z rurkami sitowymi (przewodzącymi asymilaty)
TKANKI STAŁE – tkanki, których podstawowymi funkcjami są funkcje przemiany materii, przewodzenie, okrywanie oraz funkcje mechaniczne.
TKANKI TWÓRCZE – tkanki, których podstawową funkcją jest dzielenie się i tworzenie innych tkanek (stożek wzrostu, miazga, fellogen itp.)
TOPIARY – -> opus topiarum, sztucznie formowane drzewa lub krzewy strzyżone w najróżniejsze bryły geometryczne, formy „rzeźbiarskie” lub postaci zwierząt. Wywodzą się z dawnej sztuki ogrodów.
TREECLIMBER – (ang.) osoba zawodowo lub sportowo wspinająca się na drzewa z wykorzystaniem technik dostępu z lin i uprzęży.
TREECLAMBING – (ang.) wykorzystywanie lin i uprzęży do sportowego wspinania się na drzewa.
TREE WORKER – (ang.) -> arborysta, osoba zawodowo pracująca na drzewach. Porównaj -> european tree worker.
TRZEBIEŻ – usuwanie żywych drzew wykonywane w ramach -> pielęgnacji drzewostanu, polegające na eliminowaniu z drzewostanu drzew w wieku do lat ok. 60, rosnących w nadmiernym zagęszczeniu, obcych kompozycyjnie lub wadliwych, niekwalifikujących się do dalszej uprawy.
TURNUS CIĘĆ -> nawrót cięć
TURGOR – stan jędrności komórek roślinnych. Zanik turgoru powoduje więdnięcie.
TWARDZICA -> drewno reakcyjne u gat. iglastych, charakteryzujące się nienormalną, powiększoną strefą drewna późnego.
TWARDZIEL – u gat. tzw. twardzielowych rozszerzająca się odśrodkowo od strony rdzenia strefa drewna martwego przesyconego garbnikami, substancjami żywicznymi i barwnikami; zwykle w odróżnieniu od bielu jest zabarwiona, nie przewodzi wody – pełni funkcje mechaniczne.
TWARDZIEL FAŁSZYWA – zmiany zabarwienia drewna gatunków beztwardzielowych (barwy brunatne do szarych) wskutek oddziaływania różnych czynników (grzybów, powietrza, niskich temperatur i innych). TWARDZIEL PATOLOGICZNA -> drewno ochronne
TYCZKA – potocznie: piła "lisi ogon", inna piła do gałęzi, sekator lub kulka osadzona na tyczce wykonanej z lekkich stopów, zwykle składnych teleskopowo, służąca do wycinania lub skracania cienkich gałęzi w peryferyjnych częściach korony.
TYCZKA KIERUNKOWA – w leśnictwie tyczka o dł. ok. 3-4 m zakończona stalowymi widełkami, służąca dawniej do obalania ścinanego drzewa w zamierzonym kierunku.
TYCZKA TELESKOPOWA – tyczka składana teleskopowo o dł. 3-5 (6) m do wydłużania zasięgu piły, sekatora, haka lub końcówki do zakładania lin np. wspinaczkowych.
TYP SIEDLISKOWY – w leśnictwie kategoria -> siedliska o podobnej zdolności produkcyjnej poszczególnych gatunków drzew.
TYLEC (czop) – zbyt wysoko obcięty konar lub gałąź.
UBYTEK – skrót myślowy, który w żargonie zawodowym określa wszelkie uszkodzenia drzewa zdefiniowane zarówno jako -> ubytki powierzchniowe, jak i -> ubytki wgłębne. Jest to jeden z podstawowych terminów stosowanych w chirurgii drzew od połowy lat 70-tych i użyty bez uściślenia w praktyce rozumiany jest jako ubytek wgłębny.
UBYTEK DREWNA – uszkodzenie, w wyniku którego nastąpiły zmiany ilościowe lub jakościowe, mające wpływ na właściwości mechaniczne drzewa.
UBYTEK POWIERZCHNIOWY – ubytek zlokalizowany w obrębie drewna czynnego.
UBYTEK RYNNOWY – rynna – ubytek wgłębny wzdłuż konara, otwarty ku górze.
UBYTEK WGŁĘBNY – ubytek zlokalizowany w drewnie nieczynnym (martwym).
UBYTEK (WGŁĘBNY) KOMINOWY – ubytek wzdłuż pnia lub konara o kształcie zbliżonym do rury, obejmujący znaczną część pnia.
UBYTEK (WGŁĘBNY) OTWARTY – ubytek dostępny do oceny jego stanu i wykonania leczenia bez dodatkowych zabiegów specjalnych (np. wycinania otworów).
UBYTEK (WGŁĘBNY) ZAMKNIĘTY – ubytek niedostępny do wykonania leczenia bez rozpiłowywania, wycinania dodatkowych otworów lub innych zabiegów specjalnych umożliwiających działanie narzędzi w ubytku.
U.I.A.A. – L'Union Internationale Associations d'Alpinisme (fr.) - Międzynarodowa Unia Stowarzyszeń Alpinistycznych, organizacja określająca między innymi warunki bezpieczeństwa dla sprzętu alpinistycznego stosowanego w sportach alpejskich; testuje liny, karabinki, kaski itp. mające zastosowanie również w chirurgii drzew.
UPRZĄŻ – system pasów i klamer obejmujących uda i pas pracownika, który po zawieszeniu na linie roboczej umożliwia pracę na drzewie w pozycji siedzącej (w uprzęży) z zachowaniem wolnych rąk i nóg pracownika. Uprząż może pełnić funkcję pasa bezpieczeństwa, dając szansę bezpiecznego upadku nawet ze znacznych wysokości.
USZKODZENIE DRZEWA – zmiany ilościowe lub jakościowe drzewa wywołane czynnikami zewnętrznymi pochodzenia biotycznego i abiotycznego. Potocznie uszkodzenia mechaniczne w wyniku działania ludzi.
UTRZYMYWANIE FORMOWANEGO KSZTAŁTU KORONY – 1. -> cięcia form sztucznych, -> topiary. 2. Cięcia koron drzew zadrzewień przyulicznych, rosnących w ograniczonej przestrzeni, uformowanych w celu ich utrzymania np. w wąskiej zabudowie lub rosnące pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi.
WĘDKA – technika wspinaczkowa w której wchodzący asekurowany jest wyżej przewieszoną liną zamocowaną jednym końcem w uprzęży, a drugim trzymanym przez asekuranta. Jako technika niebezpieczna do prac na drzewach może być stosowana tylko jako asekuracja dodatkowa.
WĘZŁY
1) sposoby rozmaitego wiązania lin w celu wielostronnego, praktycznego ich wykorzystania; adaptowane z żeglarstwa i alpinizmu. Ze znanych kilkuset węzłów część określono Polską Normą. Przy pracach w chirurgii drzew ma zastosowanie co najmniej kilkanaście węzłów, np. prusik, kluczki, ratowniczy, wantowy, zaciskowy, zderzakowy, hakowe.
2) Miejsca na pędzie, w których wyrastają liście.
WIATROŁOM – drzewo złamane przez wiatr.
WIATROWAŁ – wywrot, pował, wywał – drzewo wywrócone z korzeniami przez wiatr.
WIĄZANIE
1. naturalne połączenie gałęzi z pniem lub pnia z drugim pniem (np. przy wielopniowości);
2. skrót myślowy: montowane w drzewie lub na drzewie mechaniczne wzmocnienie naturalnego wiązania albo wzmocnienie utraconych przez drzewo w wyniku uszkodzeń wydolności mechanicznych (np. -> wiązanie sztywne lub elastyczne).
WIĄZANIE ELASTYCZNE – sposób mechanicznego wzmocnienia korony, w którym narażone na wyłamanie pnie, konary lub gałęzie mogą w ograniczony sposób odchylać się względem siebie; jest to pojedyncza lina lub współpracujące ze sobą liny (stalowe lub z tworzyw sztucznych) zamontowane na drzewie przy pomocy śrub z uchem (kotw), półobejm lub systemów specjalnych obejm z tworzyw sztucznych; ma na celu ograniczenie odchylania się względem siebie konarów lub pni, chroniąc je przed wyłamaniem. Istnieje wiele systemów wiązań elastycznych, których nazwy wywodzą się z nazw handlowych, np.: Cobra, Boa, Osnabrück, GEFA, Hevea, Drayer, Montauban, Libre-Baumhalteschlaufen, Treesave, ArboLine.
WIĄZANIE OPASOWE – system Osnabrück – mechaniczne wzmocnienie części korony narażonej na wyłamanie z zastosowaniem liny stalowej lub liny z tworzyw sztucznych zamontowanej na drzewie przy pomocy półobejm z tworzyw sztucznych opasujących łączone konary; sposób ten nie uszkadza drewna i umożliwia swobodny przyrost drewna na grubość.
WIĄZANIE SZTYWNE
1. dawne, mechaniczne, sztywne połączenie śrubą uszkodzonych części drzewa, pierwotnie nie przesuwających się względem siebie, w celu częściowego przywrócenia utraconej przez drzewo wydolności mechanicznej (statycznej), naruszonej skutkiem wypróchnienia, rozszczepienia itp.; sztywne połączenie ocierających się o siebie konarów przeznaczonych do zachowania,
2. połączenie rozszczepionych pni narażonych na wyłamanie wykonane podobnie jak -> wiązania elestyczne lecz z lin bez amortyzatorów, zamontowanych sztywno, bez luzów. Zaleca się stosowanie lin konstrukcyjnie przystosowanych do wiązań sztywnych.
WIĄZANIE ŻYWE – naturalne wzmocnienie konstrukcji korony drzewa powstałe w wyniku samoistnego lub sztucznego wszczepienia pędu w inną część drzewa (np. w pień lub inną gałąź), albo wiązanie uzyskane poprzez celowe skręcenie ze sobą pędów wzmacnianych konarów.
WIĄZKA PRZEWODZĄCA – tkanka odpowiedzialna za transport wody (ksylem) i organicznych substancji odżywczych (floem).
WIĄZKI – przebiegające obok siebie elementy przewodzące miękiszowe i wzmacniające, tworzące wiązki łykowe lub wiązki drzewne.
WIEK DRZEWA – długość życia drzewa mierzona w latach. Wśród wielu sposobów określania wieku drzewa większość jest obarczona ryzykiem błędu, który rośnie wraz z wiekiem drzewa i stopniem zniszczenia drewna pnia. Do najpewniejszych zaliczyć należy określanie wieku z zapisków gospodarczych, ze zliczenia słojów rocznych ściętych sąsiednich drzew o podobnych rozmiarach, z okółków młodych drzew niektórych gatunków, zliczania słojów rocznych pobranych z odziomka świdrem przyrostowym. Znaczne ryzyko błędu niesie metoda oparta o dane statystyczne i pomiar średnic. Dokładne określenie wieku znacznie wypróchniałych starych drzew jest bardzo trudne. Wiek starych drzew określany "na oko" jest zwykle znacznie zawyżany.
WIELOKRĄŻEK – maszyna prosta, której zasadą działania jest współpraca dwóch lub więcej krążków i przechodzącej pomiędzy nimi liny w celu uzyskania korzystnego przełożenia sił; ma zastosowanie w przypadku konieczności dźwigania lub przesuwania ciężkich przedmiotów (np. pni drzew), gdy dysponujemy zbyt mała siłą do zastosowania jej bezpośrednio. Porównaj -> krążek.
WIHAJSTER – uniwersalna nazwa używana przez ignorantów do określenia wszelkich narzędzi, (niem. wie heisst er). Synonim np. dinks, a do gabarytowo większych urządzeń -> sprzęt.
WILK -> pęd odroślowy -> odbitka.
WITALNOŚĆ -> żywotność.
WŁOŚNIKI – fizjologicznie aktywne cienkościenne korzonki na końcach korzeni, zwiększające powierzchnię chłonną korzeni. Włośniki żyją do kilkunastu dni, permanentnie tworząc się w miarę rozwoju korzeni; ich funkcja może być wspomagana strzępkami grzybów mikoryzowych. Patrz -> mikoryza.
WŁÓKNA DRZEWNE – wydłużone, grubościenne, martwe komórki drewna, pełniące funkcje mechaniczne. Podstawowy element drewna decydujący o jego wytrzymałości mechanicznej.
WODA GRAWITACYJNA – woda przesiąkająca w głąb luźnej gleby w wyniku grawitacji.
WODA GRUNTOWA – woda utrzymująca się na nieprzepuszczalnej warstwie znajdującej się pod skałami wodonośnymi. Pochodzi z wód opadowych.
WODA HIGROSPOPOWA – woda niedostępna dla roślin, utrzymująca się w kapilarach gleby w wyniku sił powierzchniowych silniejszych od siły ssącej korzeni. Porównaj -> woda kapilarna, -> susza fizjologiczna.
WODA KAPILARNA – woda dostępna dla korzeni drzew, utrzymująca się w kapilarach gleby w wyniku sił powierzchniowych. Porównaj -> woda higroskopowa.
WODA KONDENSACYJNA – rosa podziemna; woda wytrącająca się przez kondensację pary wodnej z atmosfery glebowej.
WODA OPADOWA – woda powstająca z kondensacji pary wodnej i opadająca w postaci deszczu, śniegu lub gradu – opady atmosferyczne.
WODA ZASKÓRNA – woda przypowierzchniowa znajdująca się płytko pod powierzchnia ziemi gromadząca się głównie z opadów.
WSPÓŁCZYNNIK BEZPIECZEŃSTWA – teoretyczny współczynnik nieufności do wszelkich materiałów, sprzętu i urządzeń mających bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo ludzi; wyraża się go w postaci liczby, np. dla lin współczynnik bezpieczeństwa wynosi ok. 6, czyli 6 razy mniej niż maksymalna wytrzymałość liny wynikająca z atestu.
WSPÓŁCZYNNIK ODPADNIĘCIA – współczynnik długości lotu do czynnej długości liny, określający tzw. bezpieczną długość liny, przy danych parametrach ciężaru pracownika i zakładanej wysokości miejsca pracy; stosując tę długość, swobodnie spadający człowiek nie osiągnie ziemi. Współczynnik uwzględnia wydłużenie liny obciążonej dynamicznie.
WYBLINKA – łatwy węzeł stosowany do asekuracji lub jako węzeł hakowy. Podobnie -> półwyblinka.
WYDŁUŻENIE LINY – wyrażona w procentach wielkość, obrazująca takie wydłużenie się liny włókiennej obciążonej siłą niszczącą, po której osiągnięciu lina ulegnie zerwaniu. Wielkość ta jest istotna z punktu widzenia bezpieczeństwa, gdyż liny z tworzyw sztucznych wydłużają się (w zależności od materiału i średnicy) od 20 do 50% swej pierwotnej długości.
WYDZIELANIE SIĘ DRZEW – naturalny proces obumierania drzew biologicznie słabszych, prowadzący do stopniowego zmniejszania się liczby drzew w drzewostanie.
WYDZIELANIE SIĘ GAŁĘZI – naturalny proces obumierania gałęzi na drzewie w wyniku dynamicznego rozwoju korony w warunkach konkurencji; obumieranie gałęzi powodowane chorobami drzewa.
WYPROWADZENIE PNIA – zabieg polegający na podkrzesywaniu pnia młodego drzewa, prowadzony w szkółce, w celu uzyskania formy piennej i kontynuowany po posadzeniu drzewa na docelowym stanowisku.
WYROBY POWROŹNICZE
– podział wg średnic:
średnica 0,5 - 4 mm - sznurek kręcony (pleciony);
średnica ponad 4 - 8 mm - sznur kręcony (pleciony);
średnica ponad 8 - 20 mm - linka kręcona (pleciona);
średnica ponad 20 mm - lina kręcona (pleciona).
WYSIĘGNIK TELESKOPOWY – -> tyczka teleskopowa z piłą do gałęzi lub sekatorem, o konstrukcji rurowej długości 3,0 – 6,0 m umożliwiającej rozsuwanie i blokowanie jej segmentów na długość dogodną do pracy. Wykorzystywany przez arborystów również do montowania na wysokości liny wspinaczkowej lub liny do obalania ścinanego drzewa.
WYSOKOŚCIOMIERZ – przyrząd do pomiaru wysokości drzew. Wśród wielu typów wysokościomierzy, działających na różnych zasadach, najpopularniejszymi są wysokościomierze w postaci lunetki lub listewki, których zasada działania oparta jest na wzorach trygonometrycznych.
WYSOKOŚĆ DRZEWA – wysokość mierzona od poziomu gruntu przy pniu do najwyższego punktu na drzewie. W przypadku pomiaru wysokości drzewa rosnącego na terenie pochyłym poziomem odniesienia jest punkt kontaktu drzewa ze skarpą powyżej odziomka, podobnie jak przy pomiarze -> pierśnic.
WYSOKOŚĆ KORONY – wysokość mierzona od najniższej gałęzi tworzącej koronę do najwyższego punktu korony.
WYSOKOŚĆ PNIA – wysokość mierzona od poziomu gruntu jak przy pomiarze -> wysokości drzewa do najniższej gałęzi tworzącej koronę.
WZMOCNIENIA MECHANICZNE – wzmocnienie lub uzupełnienie utraconych przez drzewo wydolności mechanicznych przy pomocy sztucznych konstrukcji lub urządzeń wspomagających; działają jako: -> podpory, odciągi, podwieszenia, wiązania elastyczne i sztywne lub ich współpracujące kombinacje.
WZROST KRĘTY -> skręt włókien.
ZACISK – element łączący linę. W chirurgii drzew element zaciskający linę stalową w pętlę.
ZABEZPIECZANIE DREWNA – czynności zapobiegające rozkładowi drewna.
ZABEZPIECZANIE MIEJSC CIĘĆ – pokrywanie powierzchni cięć preparatami chroniącymi organizm drzewa w miejscu uszkodzenia przed infekcją patogenów.
ZABIEGI – czynności wykonywane w celu osiągnięcia określonego celu.
ZABIEGI PIELĘGNACYJNE DRZEW – czynności wykonywane bezpośrednio na drzewie i wokół jego stanowiska w w celu utrzymania i poprawy stanu zdrowotnego drzewa oraz ograniczenia zagrożeń otoczenia stwarzanych przez drzewo -> pielęgnacja drzewa, np. -> cięcia pielęgnacyjne, wzmocnienia mechaniczne, zwalczanie szkodników, podlewanie, nawożenie, napowietrzanie gleby itd. Termin bez dokładnego doprecyzowania tych czynności lub doprecyzowania celu nie może być używany do określenia przedmiotu zamówienia.
ZABIEGI PIELĘGNACYJNE DRZEWOSTANU – czynności wykonywane bezpośrednio na drzewach i wokół drzew w celu uzyskania najlepszej zdrowotności -> drzewostanu, -> pielęgnacja drzewostanu, np. cięcia -> pielęgnacyjne drzew, trzebieże, zwalczanie szkodników, nawożenie itd.
ZACHOWANIE ŻYWOTNOŚCI – zachowanie w stanie niezmienionym dużego zasobu sił biologicznych, aktywność, witalność.
ZADRZEWIENIA – szeregi lub inne skupienia drzew poza lasem.
ZAKAŻENIE (infekcja) – wtargnięcie do organizmu drzewa grzybów, bakterii lub wirusów chorobotwórczych.
ZAKOREK – kora wrośnięta w drewno pomiędzy pniami (konarami, napływami korzeniowymi); osłabia mechanicznie drewno; występuje przy zjawisku wielopniowości lub pomiędzy pniem a konarem wyrastającym z niego pod kątem ostrym.
ZASADY SZTUKI OGRODNICZEJ – zbiór norm jakości odpowiadających aktualnemu poziomowi wiedzy ogrodniczej.
ZASOBNOŚĆ DRZEWOSTANU -> miąższość drzewostanu sprowadzona do 1 ha, pozwalająca planować dalsze zabiegi gospodarcze w drzewostanie leśnym.
ZASOLENIE GLEBY – obecność w glebie soli, zwykle chlorków sodu, które obniżają lub powodują zanik ciśnienia osmotycznego -> osmoza, -> susza fizjologiczna.
ZAWIAS – stosowany i działający w momencie obalania drzewa, wymagany względami bezpieczeństwa -> niedopił. Po obaleniu drzewa wyłamany zawias tworzy -> brodę.
ZAWÓJ - miejscowe zniekształcenie regularnego układu słojów, spowodowane obecnością -> sęka, -> guza, -> zakorka lub -> pęcherza żywicznego.
ZDERZAKOWY – węzeł rybacki – węzeł stosowany do łączenia dwóch lin.
ZGNILIZNA -> mursz.
ZGNILIZNA DESTRUKCYJNA – typ zgnilizny drewna powstałej na skutek rozwoju grzybni; grzybnia powoduje pękanie, kurczenie się i w końcu całkowite zniszczenie drewna.
ZGNILIZNA KOROZYJNA – typ zgnilizny drewna, przy której porażone przez grzyby drewno nie kurczy się, nie pęka, lecz powstają w nim liczne zagłębienia.
ZGORZELINA SŁONECZNA -> oparzelina kory.
ZIELENIEC -> skwer
ZJAZD – technika zejścia z drzewa przy pomocy liny, na której arborysta zjeżdża regulując szybkość przy pomocy węzła zaciskowego, np. prusika lub przyrządu zjazdowego.
ZNISZCZENIE – wg prof. Radeckiego: zniszczenie jest wyższym stopniem dewastacji i polega na takim uszkodzeniu, przy którym przywrócenie stanu poprzedniego nie jest w ogóle możliwe.
ZNISZCZENIE DRZEWA – całkowite unicestwienie lub uszkodzenie drzewa w takim stopniu, w którym drzewo nieodwracalnie nie może pełnić już swej dotychczasowej funkcji przyrodniczej, ekologicznej lub estetycznej. Wg prawa zniszczeniem jest takie uszkodzenie drzewa, w którym w okresie 3 lat drzewo nie zachowało -> żywotności lub nie -> odbudowało korony.
ZRĄBKARKA – zrębkarka, rębak; maszyna rozdrabniająca odpady drzewne na zrąbki (zrębki) w celu zmniejszenia przestrzennej objętości odpadów lub racjonalnego ich wykorzystania, np. gałęzi, do dalszego transportu, w celu -> mulczowania lub kompostowania.
ZROST – zrośnięcie się dwóch lub kilku drzew rosnących blisko siebie lub drzewo, albo jego część powstała wskutek naturalnego lub sztucznego wszczepienia i trwałego zrośnięcia z innym egzemplarzem.
ZRYWKA DREWNA – ściąganie drewna z miejsca ścięcia do miejsca załadunku na środki transportowe.
ZWARCICA – żywe komórki ze zgrubiałymi błonami komórkowymi pełniące funkcje mechaniczne.
ZWARCIE KORON – stopień, w jakim przestrzeń nad ziemią wyzyskana jest przez korony drzew. Zwarcie to określa się stosunkiem sumy poziomych rzutów koron do powierzchni zajętej przez drzewostan. Wyróżniamy zwarcia: luźne, przerywane, umiarkowane, pełne i silne.
ŻER – tu: pobieranie pokarmu roślinnego przez owady.
ŻER PEŁNY -> gołożer.
ŻYŁY (dawniej "pokrętki") – wiązki włókien sztucznych lub naturalnych, z których przez skręcenie lub splecenie wykonuje się liny.
ŻYWICA – ciekła substancja złożona głównie z kwasów żywicznych i terpenów, wytwarzana w celach obronnych w przewodach i pęcherzach żywicznych niektórych drzew iglastych.
ŻYWOPŁOT – utworzone z drzew lub krzewów wygrodzenie przestrzeni w celu uzyskania efektu architektonicznego, pełniące funkcje ochronne lub obronne. Ogólnie żywopłoty można podzielić na swobodne i formowane (strzyżone), w zależności od ich wysokości na niskie, średnie, wysokie oraz szpalery.
ŻYWOTNOŚĆ – duży zasób sił biologicznych; żywość, aktywność, witalność.
ŻYZNOŚĆ – stopień zdolności gleby do zaspakajania potrzeb roślin.